ریسکهای سرمایه گذاری در صندوق های بازنشستگی/بررسی راهکارها

دکتر مهدی آزادواری - کارشناس ارشد بازار مالی- ریسکهای سهامداران در صندوق های بازنشستگی در چهار گروه اصلی شکست دولتدر ایفای تعهد درآمد بازنشستگی، استفاده یا سواستفاده دولت از منابع در راستای دستیابی به سایر اهداف اجتماعی نه به دلیل ایفای تعهد درآمد بازنشستگی، عملکرد ضعیف صندوق به دلیل استفاده از منابع آن برای وام دهی مستقیم یا حتی استفاده به عنوان منبع تامین مالی دولت و از دست دادن منابع در نتیجه فساد یا سوء مدیریت طبقه بندی می شود.

 لذا توجه ویژه به ریسکهای یاد شده فوق و پیشگیری از وقوع آنها می تواند زمینه رشد و شکوفایی یک صندوق کارآمد به معنای واقعی را برای افراد تحت پوشش خود فراهم آورد.

تمامی این ریسکها به یک اندازه طرحهای بازنشستگی دولتی را تهدید نمی کنند. به عنوان مثال ریسک اصلی که یک طرح تامین مالی نشده را تهدید می کند این است که درآمد بازنشستگی تعهد شده از سوی دولت بیشتر از ظرفیت بودجه برای تامین مالی آنها باشد؛ معمولا به دنبال تغییرات جمعیت شناختی نظیر افزایش طول عمر، کاهش باروری و یا کاهش پایه مالیات می باشد.

سهولت تغییر در شرایط طرح توسط دولت تا حدودی تابعی از دقت تعهدات طرح و همچنین عرف قانونی می باشد. در شرایطی که طرحهای بازنشستگی مستقل از درآمد طی دوره اشتغال است، دولت به راحتی می تواند با کاهش مزایا یا سختتر کردن الزامات قانونی، از تعهدات طرح بکاهد.

 زمانیکه تعهدات شفافتر باشد، تعدیل طرح سختتر خواهد شد. به عنوان مثال در آمریکا، شرایط طرح می تواند توسط دولت و در راستای خواسته های او تغییر کند اما در مقابل در چندین کشور اروپایی تغییرات مشخص ممنوع است.

ریسک شکست در عمل به تعهدات بیشتر در طرحهای اجباری با سهم مشخص و تحت مدیریت دولت دیده می شود. درحالیکه طرحهای با مزایای مشخص دولتی تامین مالی شده، معمولا توسط دولت در برابر عملکرد ضعیف حاصل از دزدی یا سواستفاده از منابعشان تضمین می شوند، در نهایت ضمانت کنندگان خود پرداخت کنندگان مالیات هستند.

از آنجایی که ضمانت کنندگان خود پرداخت کنندگان مالیات هستند لذا همیشه دولتها برای استفاده از منابع بازنشستگی در راستای اهداف شخصی یا سیاسی وسوسه می شوند. این وسوسه با این حقیقت که پرداختی به اعضای صندوق در آینده ی دور اتفاق می افتد، بیشتر می شود (و افزایش ناخوشایندِ نرخ مالیات به عهده دولت بعدی می باشد) در حالیکه سود حاصل از بهره برداری از منابع، معمولا در زمان حال رخ می دهد.

 محافظت ابتدایی در برابر هر یک از این ریسکها به دلیل شفافیت و ساختار خوب راهبری می باشد. مقررات دولت در خصوص طرحهای بازنشستگی باید مبتنی بر اهداف ایجاد کسب و کار خوب، دوری از فساد، مقابله با مدیریت ضعیف و جلوگیری از سواستفاده خود دولت باشد.

 در نهایت به این نکته بایستی اشاره کرد که مدیریت در اینگونه صندوقها بر اساس منافع مشارکت کنندگان و ذینفعان و سرمایه گذاری جهت کسب حداکثر بازده بدون پذیرش ریسک زیاد بایستی باشد و باید به تمام عوامل تاثیرگذار بر تامین مالی طرحها اشراف داشت تا بتوان به الزامات مالی تعیین شده دست یافت.