محمد جوادبه‌آبادی: در چند ماه گذشته بلایی نبوده که بر سر بازار دارو نیامده باشد. ابتدا حذف ارز مرجع واردات دارو توسط بانک مرکزی در اواخر اردیبهشت ماه امسال کلید خورد. بعد از آن قیمت انواع دارو در بازار چندین برابر شد. اما این پایان کار نبود و بازار دارو این بار با موج کمبود مواجه شد. 

در تازه‌ترین رخداد محمود استاد محمد، نمایشنامه‌نویس و کارگردان باسابقه تئاتر ایران سوم مرداد ماه سال جاری درگذشت که به گفته نزدیکانش این هنرمند به دلیل شرایط نابسامان دارو در مدت یک ماه گذشته نتوانسته بود داروی بیماری‌اش را مصرف کند و همین عامل یکی از دلایل فوت شدن این هنرمند کشورمان بوده است.

هزاران بیمار در سراسر کشور با بحرانی جدی مواجه شده‌اند. قیمت همه داروها افزایش سرسام‌آوری پیدا کرده و بسیاری از داروها هم که اصلا در بازار موجود نیستند.

جالب اینجاست در حالی بازار داخلی با کمبود شدید دارو مواجه شده که حجم زیادی دارو هم اکنون در گمرک‌های کشور انباشت شده و به آنها اجازه ترخیص داده نمی‌شود. 

براساس اظهارات مطرح شده از سوی مقامات مسئول در سازمان گمرک دلیل اصلی انباشت دارو در گمرک‌های کشور و ترخیص نشدن آنها مشکلات ارزی پیش آمده بوده است.

جالب اینجاست که بانک مرکزی در تازه‌ترین بخشنامه خود در ابتدای مرداد ماه سال جاری نیز خطاب به کلیه بانکها تاکید کرد که هیچیک از بانک‌ها حق ندارند بدون حل مشکلات ارزی به وجود آمده، اسناد ترخیص داروهای وارداتی را به واردکنندگان این داروها تحویل دهند. بخشنامه‌ای که حتی شامل داروهای ثبت سفارش شده در چند سال قبل هم می‌شود.

در این بین گمرک ایران بخشنامه جدید بانک مرکزی را غیرقانونی می‌داند اما در عین حال کاری هم از دستش برنمی‌آید. گمرک تنها مجری قانون بوده و فقط می‌تواند طبق دستورات نهادهای دیگر امور واردات و صادرات را انجام دهد.

همچنین گمرک به وزارت بهداشت اعلام کرده که حاضر است داروهای انباشت شده در گمرک‌های کشور را با تعهد وزارت بهداشت ترخیص کند. پیشنهادی که تاکنون با واکنش از سوی وزارت بهداشت مواجه نشده است.

درباره آخرین وضعیت داروهای انباشت شده در گمرک و راهکارهای حل این مشکل با ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو گفت‌وگو کرده‌ایم:

چه شد که واردات دارو به یکباره به مشکل برخورد و حجم زیادی دارو در گمرک‌های کشور انباشت شده و اجازه ترخیص هم ندارند؟

بانک مرکزی اواخر اردیبهشت سال جاری در اقدامی غیرمنتظره ارز مرجع واردات دارو را حذف و آن‌را تبدیل به ارز مبادله‌ای کرد. به این ترتیب قرار شد دارو از آن پس تنها با ارز مبادله‌ای وارد شود. همین وضعیت باعث شد تا نیاز به نقدینگی شرکت‌های واردکننده دارو حداقل دو برابر شود.

از سوی دیگر داروهای زیادی از قبل براساس ارز مرجع ثبت سفارش و وارد شده بودند که در پی تصمیم جدید بانک مرکزی قرار شد از این داروها نیز مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای دریافت شود که این کار مسبب انباشت دارو در گمرکات کشور شد.

یعنی واردکنندگان دارو توانایی تامین مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای را ندارند؟

اولا که متاسفانه بانک مرکزی مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای را از داروهای با تاریخ ثبت سفارش چند سال قبل نیز مطالبه می‌کند که این کار درست نیست. چرا که زمانی که یک قانون تصویب می‌شود از زمان تصویب به بعد اجرایی می‌شود نه اینکه شامل گذشته هم شود.

ثانیا به هر حال تغییر ناگهانی ارز مرجع واردات دارو به ارز مبادله‌ای باعث شد تا نیاز به نقدینگی واردکنندگان دارو دستکم دو برابر شود که قاعدتا بسیاری از واردکنندگان قادر به تامین چنین مقدار پولی نیستند تا بتوانند داروی خود را از گمرک ترخیص کنند. ضمن اینکه شرکت‌های واردکننده دارو طلب زیادی هم از داروخانه‌ها و شرکت‌های بیمه دارند که به دلیل پرداخت نشدن به موقع این طلب واردکنندگان دارو با کمبود شدید نقدینگی مواجه شده‌اند.

در این وزارت بهداشت دست روی دست گذاشته و کار نمی‌کند؟!

متاسفانه بانک مرکزی و بانک‌های عامل هیچ توجهی به نامه‌نگاری‌های وزارت بهداشت نمی‌کنند. قبلا وزارت بهداشت با ارائه تعهد به ترخیص دارو از گمرک کمک می‌کرد اما حالا چنین کاری نمی‌کند و شرایط برای واردات دارو بسیار پیچیده و دشوار شده است. این در شرایطی است که در صورت ادامه روند موجود داروهای انباشت شده در گمرک به مرور فاسد شده و از بین بروند و ضمن اینکه کمبود موجود در بازار تشدید می‌شود خسارت میلیاردی هم نصیب واردکنندگان دارو خواهد شد.

در مقطعی از سال جاری نیز مسئولان بهداشتی کشور از سه رقمی شدن کمبود اقلام دارویی در کشور خبر دادند که این کمبود هم‌اکنون نیز در مورد داروهای مختلف کم و بیش وجود دارد.

در حال حاضر چه نوع داروهایی در بازار دچار کمبود شده‌اند و راهکار شما برای حل بحران کنونی بازار دارو چیست؟

بازار هم‌اکنون در حوزه‌های مختلف دچار کمبود شده که این کمبود در زمینه برخی داروهای موردنیاز بیماران خاص بیشتر بوده است. شاید در حال حاضر چیزی در حدود 60 تا 70 میلیون دلار دارو در گمرک‌های کشور وجود داشته که اجازه ترخیص به آنها داده نمی‌شوند اما آماری از تنا�? این مقدار دارو در دست نیست. به نظر من دولت آینده باید حل مشکل داروهای وارداتی را در اولویت خود قرار دهد. در گام نخست باید مشکلات ارزی داروهای وارداتی حل شود. این درست نیست که داروهای با ثبت سفارش چند سال قبل هم مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای را پرداخت کنند.

همچنین باید سازوکاری برای پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای داروهای وارداتی تعیین شود تا بیش از این به واردکنندگان دارو فشار وارد نشود. در همین حال بهبود روابط با کشورهای خارجی نیز قطعا باعث بهبود فرایند تجارت کشور در حوزه‌های مختلف مانند دارو می‌شود. چرا که در حال حاضر به دلیل تحریم‌ها بعضا امکان انتقال پول به حساب فروشنده دارو در خارج از کشور وجود ندارد که این وضعیت باعث ایجاد اختلال در فرایند واردات داروی کشور شده است.