ایران و جهان - وقتى در اين يادداشت در مورد ارزهاى كالا پايه commodity based currencies صحبت مى شود منظور دلارهاى غير امريكايى است . چون ارزهاى كالا پايه در جهان زيادند. سه كشورى كه ارزشان دلار است ( كانادا ، نيوزيلند و استراليا ) ، رئال برزيل ، پزو مكزيك ، بوليوى ونزوئلا ، راند افريقاى جنوبى ، كرون نروژ ، ارزهاى كشورهاى نفتى و ... از جمله ارزهاى كالا پايه هستند.

دليل اينكه به اين ارزها كالا پايه گفته مى شود اين است كه توليدات و مخصوصا صادرات عمده اين كشورها كالا هاى پايه ( مثل نفت ، طلا و ساير فلزات قيمتى ، مس ، آلومينيوم و ساير فلزات پايه و محصولات كشاورزى ) است . مثلا در شيلى مس بسيار زيادى توليد و صادر مى شود و بنابراين پزو شيلى (CLP) وابسته به توليد و صادرات مس مى شود. كشورهاى كالا پايه تعدادشان در جهان زياد است ولى در اين يادداشت فقط ارز سه كشور كانادا ، نيوزيلند و استراليا را مورد بررسى قرار مي دهيم .

اين سه ارز همراه با ساير ارزهاى كالا پايه به شدت وابسته به نرخ دلار در بازارهاى جهانى اند و چون در سال ٢٠١٥ دلار امريكا پول قدرتمندى بود ، ارز اين سه كشور به همراه ساير ارزهاى كالا پايه به شدت در سال ٢٠١٥ كاهش يافتند و همين كاهش موجب شد كه ارزش افزوده بسيار زيادى از اين كشورها به كشورهاى مصرف كننده كالاهاى اين كشورها منتقل شود . در سال ٢٠١٦ ، همان طور كه در يادداشت ديگرى مطرح شد ، دلار امريكا همچنان پول پر قدرتى خواهد بود و در نتيجه در يك برآورد كلى اين سه ارز پيش بينى مى شود كه در سال ٢٠١٦ قدرت چندانى نگيرند و در محدوده معينى در حركت باشند.

به عنوان مثال دلار كانادا از يك طرف تحت تاثير دلار امريكا و قدرت گيرى اين ارز است و از طرف ديگر به شدت وابسته به قيمت نفت در بازار هاى جهانى است ( چون بخش مهمى از صادرات كانادا نفت است ) . چون هم كاهش و يا ثبات قيمت نفت در سال ٢٠١٦ پيش بينى مى شود و هم قدرتمند بودن دلار امريكا در اين سال در بازارهاى جهانى به يك واقعيت براى سال آتى ديده شده است .

در نتيجه حداقل در نيمه اول سال ٢٠١٦ پيش بينى مى شود كه دلار كانادا همچنان ضعيف تر شود به طورى كه جفت ارز دلار امريكا به دلا ركانادا USD/CAD مرز روانى و بسيار بالاى ١/٤٠ را رد كند و به حدود ١/٤٤ برسد. كاهش دلار كانادا در مقابل دلارامريكا عمدتا به دليل كاهش احتمالى قيمت نفت است و در صورتيكه قيمت نفت از ميزانى كه الان است پايين تر نيايد ، شكستن مرز روانى ١/٤٠ محتمل نيست .

در شش ماهه دوم سال ٢٠١٦ پيش بينى مى شود كه دلار كانادا تقويت شود و به مرزهاى ١/٣٣ برسد. ضمنا پيش بينى مى شود كه بانك مركزى كانادا نرخ بهره را در سال ٢٠١٦ تغيير ندهد و اگر اين مساله اتفاق بيفتد ( كه احتمالش بسيار بالا است ) دلار كانادا در سال ٢٠١٦ در كانال ١/٣٠ تا ١/٤٠ نوسان خواهد داشت . وضعيت دلارنيوزيلند و استراليا تحت تاثير سه عامل در سال ٢٠١٦ قرار خواهد داشت . اول همانند دلار كانادا ، اين دو ارز نيز وابسته به دلار امريكا هستند . گذشته از آن چون دو كشور كالا پايه اند و كالاها ( در نيوزيلند محصولات لبنى و در استراليا سنگ آهن و طلا ) بخش مهمى از صادرات اين دو كشور را تشكيل ميدهد ، در نتيجه هر تغييرى در قيمت جهانى كالاها روى دهد روى اين دو ارز هم اثر ميگذارند. سوم وضعيت اقتصادى چين است .

چين وارد كننده عمده از اين دو كشور است و با كاهش نرخ رشد اقتصادى در چين وضع صادرات اين دو كشور دچار مشكل شده و در نتيجه ارزهاى اين دو كشور قدرت بالا رفتن را نخواهند داشت . وقتى اين سه عامل را بررسى كنيم ، چشم انداز مثبت و خوبى براى اين دو ارز پيش بينى نمى شود.

چون احتمال ضعيفى وجود دارد كه نرخ رشد اقتصادى چين تقويت شود و از طرف ديگر رشد اقتصادى امريكا ، حداقل در مقايسه با كشورهاى رقيب بهتر خواهد بود و لذا مي توان پيش بينى كرد كه دلار امريكا همچنان پول پر قدرتى در سال ٢٠١٦ خواهد بود. ضمنا پايين بودن تقاضا و قدرت گيرى مجدد دلار موجب مى شود كه هم تقاضا پايين بيايد و هم قيمت كالاهاى پايه در جهان كاهش يابد. ضمنا احتمال بالا رفتن نرخ بهره در امريكا در سال ٢٠١٦ در دو و يا سه نوبت بسيار محتمل است . همه اين مسايل نويد قدرت گيرى اين سه ارز را نمي دهد .

ولى يك نكته مهم وجود دارد و آن اين است كه بر اساس پيش بينى هاى متعددى ، احتمال دارد كه نرخ كالاهاى پايه در بازار جهانى به كف برسد و در سال ٢٠١٧ قيمت كالاها به تدريج شروع به افزايش كند. اگر اين اتفاق بيفتد سال ٢٠١٦ سال آخر تضعيف اين ارزها خواهد بود و اين ارزها با رد كردن كف قيمتى در سال ٢٠١٦ به مرحله صعود در سال ٢٠١٧ خواهند رسيد. پيش بينى هاى سال ٢٠١٧ تنها در شرايطى محتمل است كه اقتصاد جهانى بتواند از گرداب انقباض شديد تقاضا و بحران بدهى مردم و دولتها در كشورهاى توسعه يافته رها شود.

مرتضی ایمانی راد

*تحلیل گر اقتصاد بین الملل