ایران و جهان - پرسش اصلی اینجاست که کدام کشورها از کاهش قیمت نفت متضرر و کدام کشورها منتفع می شوند؟

نفت به مرز 60 دلار هم رسید؛ تحولی که برخی اقتصاددانان آن را انقلاب بی سر و صدا و آرام در حوزۀ انر�?ی نامیده اند. سیر نزولی قیمت نفت که حدوداً از ماه �?وئن آغاز شده در آخرین ماه سال میلادی به مرز 60 دلار هم رسیده و این می تواند بسیاری از کشورهایی که به بودجۀ نفتی وابسته اند را با بحران اقتصادی روبرو کند.

به گزارش مجله لوپوئن، کریستفر دمبیک، یکی از اقتصاددانان بانک ساکسوبانک، روند فعلی سقوط نفت را بیشتر متأثر از کاهش رشد اقتصادی در جهان از جمله اروپا و چین می داند و معتقد است هنوز نگرانی ها پیرامون اقتصاد آمریکا به قوت خود باقی است. این کارشناس می گوید: زمانی که رشد اقتصادی کاهش می یابد، تقاضا برای انر�?ی کم می شود و این مسئله بر روی قیمت تأثیر می گذارد. اما این بار دامنه و وسعت سقوط ارزش نفت به رغم بروز علائم مثبت در رشد اقتصادی آمریکا وضعیت جدیدی را رقم زده که البته بخشی از آن به دلیل بالا رفتن تولید کشورهای نفتی بود. بالا رفتن تولید نفت و گاز از "سنگ شیست" یا شیل در آمریکا، کاهش نگرانی های ناشی از بحران موجود میان اوکراین و روسیه، افزایش تولید نفت نیجریه، ایران و سوریه از دیگر دلایلی بود که در نهایت منجر به سقوط ارزش نفت شد.

برخی کارشناسان نیز دلیل کاهش قیمت نفت را دلایل �?ئوپولیتیک از جمله توافق میان آمریکا و عربستان سعودی برای آرام کردن بازار طلای سیاه و تنبیه کردن روسیه می دانند؛ کشوری که به شدت به درآمدهای نفتی و گازی وابسته است و 40% از کالاهای مورد نیازش را از طریق واردات تأمین می کند. اما آیا تنها روسیه است که از کاهش قیمت نفت متضرر می شود؟

بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که کاهش ارزش نفت برای رشد اقتصاد جهانی مفید است. کاهش ارزش نفت برای کشورهایی که نفت وارد می کنند- به خصوص اقتصادهای نوظهور- فرصت است؛ در حالیکه برای صادرکنندگانِ وابسته به درآمد آن از جمله روسیه هزینه است.

در اروپا نیز افول قیمت نفت سبب کاهش قیمت گاز و بنزین شده است؛ مسئله ای که می تواند سبب تشویق و تحریک مصرف کنندگان و شرکتها برای افزایش خرید با قیمت پایین تر و همچنین تغییر در قیمت سایر کالاها، تولیدات و حتی در بلندمدت دستمزدها شود؛ مثلا از ابتدای سال جاری قیمت گازوئیل در فرانسه نزدیک به 12.5 سنت تا یک یورو کاهش یافته است که این بی سابقه ترین کاهش از سال 2010 تاکنون است. کاهش ارزش نفت می تواند به بخشهای صنعتی و تولیدی اروپا که طی 5 سال اخیر با بحران رکود روبرو بوده اند، جان تازه ای بدمد. صنعت و همچنین حمل و نقل از مهمترین بخشهایی است که می توانند از کاهش قیمت نفت منتفع شوند.

به نوشتۀ روزنامۀ فیگارو، طبق آماری که به تازگی از سوی موسسه اینسی (INSEE) منتشر شده، انگیزه کار و فعالیت در میان روسای شرکتها و بهبود فضای کسب و کار در فرانسه برای اولین بار افزایش 3 امتیازی در ماه نوامبر را نشان می دهد که به نوشتۀ این روزنامۀ این رقم از ابتدای سال جاری بی سابقه بوده است.

اما کم نیستند کشورهایی که بودجه خود را براساس نفت بشکه ای 80 تا 100 دلار بسته اند و امروز این کاهش می تواند با کاهش درآمدها و خالی شدن صندوق دولت صدمات جدی به اقتصادشان وارد کند.

روسیه از مهمترین کشورهایی است که درآمد و بودجه خود را براساس نفت 100 دلار تنظیم کرده است. کاهش ارزش روبل، در کنار سقوط آزاد قیمت نفت و تشدید تحریمهای غرب علیه این کشور، روسیه را در وضعیت بسیار نامساعد اقتصادی قرار داده است.

عراق که در کنار بحران مبارزه با تروریسم، با تنشها و منازعات سیاسی دست و پنجه نرم می کند، قصد داشت بودجه سال 2015 را براساس نفت بشکه ای 80 دلار تنظیم کند. این خبری بود که ماه گذشته عادل عبدالمهدی، وزیر نفت عراق آن را در پارلمان اعلام و تصریح کرد برای جبران کاهش ارزش نفت، عراق باید تولید نفت خود را بالا ببرد. وزیر نفت عراق تولید نفت کشورش را 2.5 میلیون بشکه در روز پیش بینی کرده و گفته بود در صورتی که نفت کرکوک و کردستان را به آن بیفزاییم تولید نفت عراق به 3.4 میلیون بشکه در روز می رسد.

یکی از اعضای موسس و مهم اوپک هر چند اعلام کرده، قادر است در برابر تبعات کاهش ارزش نفت مقاومت کند، اما وضعیت سرمایه گذاری در این کشور و افزایش هزینه های استخراج نفت چیز دیگری می گوید. طبق ادعای خبرگزاری رویترز، ونزوئلا در ماه آگوست اقدام به واردات نفت کرده بود؛ خبری که مادورو آن را توطئه دشمن برای بی ثبات کردن دولتش خواند. پس از آن در ماه اکتبر نیز محمولۀ دوم نفتی(با دو میلیون بشکه نفت از مقصد الجزایر) در بند خوزه ونزوئلا پهلو گرفت. بعد از محمولۀ دوم دولت اعلام کرد که این سیاست مقطعی است و برای مخلوط کردن نفت سنگین ونزوئلا با سایر نفتها صورت گرفته است. روزنامۀ لوموند در این باره می نویسد: این ادعا در حالی مطرح می شود که نفت ونزوئلا سبک است و نیازی به مخلوط شدن با سایر نفتها ندارد و تنها دلیل دولت، زوال تولید در کشور، کاهش سرمایه گذاری و پایان یافتن ذخایر چاههای قدیمی ونزوئلاست. کارشناسان می گویند کاهش ارزش نفت در بازارهای جهانی با تورم 64 درصدی در این کشور می تواند لطمۀ جبران ناپذیری به اقتصاد ونزوئلا وارد کند.

دولت نیجریه نیز برای تأمین هزینه های خود بودجه کشور را براساس نفت بشکه ای 100 دلار تنظیم کرده است. از آنجایی که کشور با بحران امنیتی نیز دست و پنجه نرم می کند، کاهش درآمدها می تواند به مشکلات کشور نیجریه- به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکننده نفت- بیفزاید.

به نوشته مجله اینترنتی �?ورنال دونت، ایران از دیگر کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی است؛ اما در میان سایر کشورها راهکارهای بهتری برای کاهش وابستگی در نظر گرفته است. فروش تولیدات پتروشیمی، میعان‌های گازی و افزایش فروش نفت از راهکارهای تازه ایران برای مقابله با وابستگی بیش از اندازه به نفت است.

اینکه سقوط نفت تا به کجا ادامه خواهد داشت و کدام کشورها مقاومت بیشتری نشان خواهند داد بدون شک به سیاستهای اوپک، تدابیر اقتصادی کشورها و سیر تحولات سیاسی و اقتصادی در جهان بستگی خواهد داشت.