آقای معاون نظارت با حلوا حلوا کردن آئین نامه ها، کام صنعت بیمه شیرین نمی شود

گروه سایبان - علی استاد هاشمی در آخرین واکنش به نقدهای رسانه ای در خصوص رئوس برنامه های نظارتی نهاد ناظر با فهرست کردن آئین نامه ها به عنوان سرخط این برنامه ها اعلام کرده که این موارد اهم راهبردهای نظارتی است.

اما در حالی که این آئین نامه ها پیش از استادهاشمی نیز بوده و پس از او نیز در صنعت بیمه باقی خواهد ماند، ارزش افزوده معاون نظارت بر این موارد چیست ؟

ضمانت این نظارت ها و عدم اجرای آن چه می شود و در صورتی که نظارت ها موثر واقع نشد تکلیف چیست؟

همچنین اگر نظارت های پیشین در قالب این آئین نامه ها موثر نبوده سزای اهمال نظارت کنندگان قبلی، فعلی و بدی چیست؟

نامبرده در رئوس برنامه های خود آورده است «این معاونت همگام با تقویت و پیشرفت ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، نظارت هوشمند را با هدف مشتری مداری و افزایش رضایت هموطنان از خدمات صنعت بیمه به خصوص در هنگام بروز حادثه در رأس برنامه‌های خود قرار داده است.

تسریع فرآیند پرداخت خسارت یکی از مولفه‌های نظارت هوشمند بوده و درصدد هستیم با پیاده‌سازی پروژه‌های مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال (برخط) مانند سامانه هوشمند یکپارچه‌سازی فرآیند رسیدگی و پرداخت خسارت در این حوزه بیش از پیش رضایت ذینفعان صنعت بیمه را جلب کنیم».  

رازپول در این زمینه این سوال را مطرح می کند که چه سرنوشتی برای سامانه سوئیچ ایجاد شد؟ سامانه ای که بیمه مرکزی در یک سال اخیربه عنوان یک پدیده نوظهور نظارت هوشمند به آن پرداخت اما به ناگاه در آغازین روزهای آذر ماه با دستور معاون اول رئیس جمهور از چرخه نظارتی خارج شد. بنابراین دقیقا منظور معاون نظارت از پیاده سازی پروژه های مبتنی بر فناوری های دیجیتال چیست؟ این در حالی است که بیمه مرکزی نتوانست به اهداف متعالی خود در خصوص کنترل های لحظه ای کارگزاری های برخط دست یابد.

صنعت بیمه یکی از مردمی‌ترین صنایع بوده به گونه‌ای که در سال گذشته بیش از 52 میلیون فقره خسارت به مردم پرداخت کرده است و این نشان از اعتماد عمومی جامعه به خدمات صنعت بیمه دارد. 

در این زمینه نظر معاونت محترم را به این موضوع جلب می نماید که بخش قابل توجهی از پرونده های خسارت به بیمه های اجباری تعلق دارد بنابراین تعداد پرونده های خسارت معیار مناسبی برای ارزیابی اعتماد بیمه گذاران نیست. از سوی دیگر بخش قابل توجهی از پرونده های خسارت مربوط به بیمه نامه های درمانی است، موضوعی که عدم توانایی صنعت بیمه در راه اندازی هاب درمان را می توان یکی از ضعف های مدیریتی در نهاد ناظر برشمرد.

از سوی دیگر اهم موارد اعلام شده از وی در خصوص نظارت های مالی، فنی و نظارت بر شبکه فروش به شرح ذیل اعلام شده. این در حالی است که بیمه مرکزی پیش از این نیز چنین نظارت هایی را اعمال کرده و ذکر این موارد چندان نوآورانه و پیشرو به نظر نمی رسد. 

نظارت مالی

از جمله فعالیتهای مهم این بخش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  بررسی تطابق انواع ذخایر بیمه‌های غیرزندگی و زندگی با "آیین‌نامه ذخایر فنی مؤسسات بیـــمه"(شمـاره58) و "آیــین‌نامه بیمه‌های زندگی و مستمری"(68) 

 بررسی کفایت ذخایر رشته ثالث در اجرای ماده 58 "قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه" برای اطمینان از کفایت ذخایر رشته مذکور 

 نظارت بر برگزاری مجامع عمومی و فوق‌العاده شرکت‌های بیمه بر مبنای مفاد مرتبط قانون تجارت، "آیین‌نامه اندوخته‌های قانونی مؤسسات بیمه"(شماره61)

 بررسی و محاسبه توانگری مالی شرکت‌های بیمه و اعلام عمومی آن در پایگاه اطلاع‌رسانی بیمه مرکزی بر مبنای" آیین‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی مؤسسات بیمه" (شماره 69) 

 نظـارت بــر دارایــی‌هــا، ســـرمایــه‌گذاری‌ها و مطالبــات مؤسسات بیمه بر مبنای "آیین‌نامه سرمایه‌گذاری مؤسسات بیمه" (شماره 97) و"آیین‌نامه شناسایی و طبقه‌بندی مطالبات مؤسسات بیمه و نحوه محاسبه ذخایر آنها"(شماره 101) 

 بررسی ترکیب سهامداری شرکت‌های بیمه بر مبنای "آیین‌نامه ضوابط تأسیس و فعالیت مؤسسات بیمه غیر دولتی"(شماره 100) و ماده 33 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری و بررسی و تأیید صلاحیت مؤسسات حسابرسی جهت فعالیت به‌عنوان حسابرس و بازرس قانونی مؤسسات بیمه بر مبنای ماده 12 آیین‌نامه شماره 100 

نظارت فنّی

نظارت فنی بر عملیات بیمه طیف وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شود مانند:

 نظارت بر رعایت معیارهای عمومی و اختصاصی در تعیین حق‌بیمه هر یک از رشته‌های بیمه‌ای منجمله رشته‌های هواپیما، کشتی، مهندسی و سایر رشته‌های بیمه‌ای

 نظارت بر حسن اجرای آیین‌نامه‌های متعدّد مربوط به "شرایط عمومی بیمه‌نامه‌های اموال، اشخاص و بدنه خودرو" 

 رسیدگی به بخشی از مفاد آیین‌نامه"نحوه واگذاری بیمه‌های اتکایی اجباری و میزان مشارکت در سود آن"(شماره 76) که شرکت‌های بیمه را ملزم به اخذ نرخ و شرایط پیش از صدور بیمه‌نامه‌ها با سرمایه/تعهدات بالا نموده است.

 نظارت بر اجرای آیین‌نامه "حمایت از حقوق بیمه‌گذاران، بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنها"

 نظارت بر آیین‌نامه"ضوابط مربوط به بیمه‌ مشترک"(شماره 95) که در آن شرایط و همچنین وظایف راهبر و اعضای بیمه مشترک تعیین شده 

 نظارت بر امور بیمه‌های اتکایی بر مبنای مفاد آیین‌نامه شماره 55 و مکمل‌های آن

 نظارت بر اجرای صحیح قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه"مصوب 1395 مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌های متعدد ذیل آن 

 نظارت بر مفاد آیین‌نامه شماره 68 و مکمل‌های بعدی آن در راستای اهمیت"بیمه‌های زندگی و مستمری" و نقش آن در توسعه صنعت بیمه کشور

نظارت بر شبکه فروش:

این بخش از فرآیندهای نظارتی عمدتاً بر اجرای درست این آیین‌نامه‌ها نظارت دارد:

 آیین‌نامه تنظیم امور نمایندگی بیمه" (شماره 75)، 

 آیین‌نامه کارمزد نمایندگی و دلالی رسمی بیمه"(شماره83)، 

 آیین‌نامه نمایندگی فروش بیمه‌های زندگی"(شماره 96)، 

 آیین‌نامه اعطای پروانه نمایندگی بیمه به اشخاص حقیقی در مناطق آزاد" (شماره 48)،

 آیین‌نامه کارگزاری رسمی بیمه مستقیم"(شماره 92)،

 آیین‌نامه تأسیس و فعالیت و انحلال دفاتر ارتباطی مؤسسات بیمه و مؤسسات کارگزاری بیمه خارجی(شماره 41)،

 آیین‌نامه امور ارزیابی خسارت بیمه‌ای"(شماره 85)

نظارت بر کلیه واسطه‌های بیمه از حیث برخورداری متقاضیان از شرایط اخذ نمایندگی، کارگزاری و ارزیابی خسارت و تأیید پروانه فعالیت آنها، وصول اطلاعات، حقوق و تکالیف شرکت بیمه، نماینده و کارگزار وکارمزد واسطه‌ها در این بخش انجام می‌شود.

نظارت بر صلاحیت حرفه‌ای کارکنان، حاکمیت شرکتی و گزارشگری و افشای اطلاعات:

با توجه به مفاد قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری، قانون تجارت، قانون انتشار و دسترسی آزاد به‌اطلاعات، آیین‌نامه‌ای تحت عنوان "گزارشگری و افشای اطلاعات مؤسسات بیمه"(شماره 88)تصویب شد و شرکت‌های بیمه را ملزم به درج اطلاعات در حوزه‌های مختلف راهبری شرکتی، مدیریت ریسک، عملکرد مالی و... در پرتال شرکت و سامانه سنهاب به‌منظور آگاهی عموم ذینفعان و فعالان بیمه‌ای نموده است.

نظارت بر آیین‌نامه شماره 93 و مکمل‌های آن که به بحث"حاکمیت شرکتی در مؤسسات بیمه"پرداخته و به موضوعات مهمی چون حد نصاب تکمیل اعضای هیأت‌مدیره، ایجاد کمیته‌های مدیریت ریسک، حسابرسی و کنترل داخلی و تطبیق مقررات اشاره دارد، از فعالیتهای نظارتی این بخش است. 

در نهایت، به‌منظور حصول اطمینان از انتصاب افراد شایسته در پستهای کلیدی در شرکت‌های بیمه آیین‌نامه شماره 90 که به "نحوه احراز صلاحیت حرفه‌ای کارکنان کلیدی و عملیاتی" اشاره دارد، تدوین و تصویب گردیده است که در آن حداقل صلاحیت‌های عمومی و حرفه‌ای که لازم است افراد پیشنهادی داشته باشند، درج شده و بر این مبنا، بر صلاحیت افراد مؤثر برای ورود به صنعت بیمه نظارت می‌شود. به علاوه، بر عملکرد مدیران کلیدی و عملیاتی موضوع این آیین‌نامه نیز در مدت تصدّی مشاغل مربوطه نظارت لازم صورت گرفته و درصورت بروز تخلفات احتمالی، برخورد نظارتی لازم صورت می‌پذیرد.

اما نکته قابل توجه در بیانیه نظارتی استادهاشمی وام گرفتن از آئین نامه شماره 90 به "نحوه احراز صلاحیت حرفه‌ای کارکنان کلیدی و عملیاتی" است. موضوعی که به نوعی نقطه تلاقی میان سیاست های اعلامی وزیر اقتصاد و پیرو آن رئیس کل بیمه مرکزی با سیاست های اعمالی آن ها است، آنجا که این سوال از معاونت نظارت مطرح می شود که آیا خود شما و سایر اعضای هیات عامل را می توان در قالب این آئین نامه گنجاند؟ قطعا شما در خاطرتان هست که در جلسات مصاحبه به منظور احراز صلاحیت حرفه ای بر شما چه گذشت. حالا با همان تجربه و این آئین نامه آیا برخی اعضای هیات عامل فعلی بیمه مرکزی توان احراز آئین نامه را دارند؟  

علاوه بر تمامی موارد فوق معاونت نظارت در راستای ایفای وظایف خود از "محاسبان فنی رسمی بیمه" که طبق آیین‌نامه شماره 78 مجوز خود را از بیمه مرکزی اخذ می‌نمایند، کانون حسابرسان داخلی صنعت بیمه و همچنین نقطه نظرات اعضای کمیته صیانت از شرکت‌های بیمه به‌عنوان بازوی مشورتی نیز استفاده می‌نماید.

در مجموع با وجود ساختار منسجم تشریح شده و قواعد نظارتی مفصّل وضع‌شده در قالب آیین‌نامه‌های مختلف که به‌صورت مستمر مبنای پایش انطباق فعالیت‌های مؤسسات بیمه قرار می‌گیرند و در اینجا شرح مختصری از آن‌ها ارائه شد، بیمه مرکزی ج.ا. ایران در صدد است تا با بازنگری آیین‌نامه‌ها، رویکرد نظارتی خود را با رویکردهای نظارتی مبتنی بر اصول و نظارت مبتنی بر ریسک تکمیل نموده و از طریق هوشمندسازی فرآیندهای نظارتی، بتواند پویایی صنعت بیمه را در همگام‌سازی با تحولات اقتصادی و بازاهای مالی، ارتقا بخشد.

پیش از این وزیر اقتصاد نقطه نظرات دقیقی را برای مباحث نظارتی و تعارض منافع در صنعت بیمه اعلام کرده بود. این در حالی است که به صورت مشخص معلوم نیست که استاد هاشمی که از نزدیکان وزیر اقتصاد به شمار می رود چگونه قرار است ماموریت های تعریف شده از سوی مقام مافوق را به سرانجام رساند. با چنین رویکردی و فهرست کردن آئین نامه ها به نظر نمی رسد که اتفاق جدیدی را در حوزه نظارت پیشرو در صنعت بیمه شاهد باشیم.

به نظر می رسد که معاون نظارت بیمه مرکزی به واسطه تجربیاتش در حوزه حسابداری و حسابرسی صندلی نظارت بیمه مرکزی را تحویل گرفته است در حالی که اصول حاکم بر نظارت خصوصا نظارت در بیمه مرکزی به تدوین و طراحی مدل های پیشگیرانه توسعه گرا نیازمند است.  

انتظار از دکتر علی استادهاشمی به عنوان یک تحصیل کرده دانشگاهی و دارای مدرک دکترای مدیریت مالی این بود که در طراحی یک راهبرد هوشمند و فنی برای صنعت بیمه کمی عمیق تر با تحلیل منطقی ریسک های فعلی صنعت نسبت به انتشار رئوس راهبردهای نظارتی اقدام کند، وگرنه با به کارگیری صفاتی مانند «هوشمندسازی»، صنعت بیمه توسعه پیدا نمی کند.