اقتصاد به زبان ساده/ پيامدهاي تبادل املاك مازاد بانكي بجاي سود به سپرده گذاران

گروه بازارپول- پويا ناظران در كانال تلگرامي اش نوشت: هفته پیش شنیدم که پیشنهاد شده برای کاهش نقدینگی، بانکها، چه دولتی و چه خصوصی، در طول یکی دو سال آینده، سود سپرده‌گذاران کلان رو بجای پرداخت نقدی، با «املاک مازاد» و «سهام شرکت‌های تابعه» تهاتر کنند. اینگونه از خلق نقدینگی جدید بابت پرداخت سود سپرده‌ها اجتناب می‌شود. 

علاوه بر این، پیشنهاد شده که بانکهایی که از دولت طلبکار هستند، سود سپرده‌ها رو از محل «دارایی‌های مازاد دولت» تهاتر کنند، تا عملا هم طلبشون از دولت رو صاف کرده باشند، و هم سود سپرده‌گذاران رو بدون خلق نقدینگی جدید پرداخته باشند.

البته تاکید شده که این تهاتر فقط در مورد سود سپرده‌ست نه اصل اون، و فقط در مورد سپرده‌گذاران کلان است، نه بقیه.

بیاییم تبعات این پیشنهاد رو با هم تحلیل کنیم.

١- بالا رفتن نرخ دلار تا ۱۹ هزار تومان دلایل متعددی داشت. یکی از این دلایل، عدم اعتماد مردم در سپرده‌گذاری ارزی نزد بانکها بود. این بی‌اعتمادی به این دلیل بود که چند سال قبلتر، در طول جهش ارزی سال ۹۱، بانکها سپرده‌های ارزی مردم رو پس نمی‌دادند. لذا امروز دیگه کسی برای سپرده‌گذاری ارزی به بانکها اعتماد نمی‌کند. 

اما کسی نگران سپرده‌گذاری ریالی نیست چرا که تا به امروز، به قیمت اضافه برداشت از بانک مرکزی هم که شده، بانکها تعهدات‌شون نسبت به سپرده‌های ریالی رو ایفا کردند؛ و اکثرا باور داریم که بعد از این هم چنین خواهد بود.

اما اگر پیشنهاد بالا عملی شود، یعنی بانکها برخی تعهدات‌شون نسبت به سپرده‌های ریالی رو نقدا ایفا نکنند، اعتماد عمومی به سپرده‌های ریالی هم کم می‌شود. اسکناس هم که نمی‌شود در گاوصندوق نگه داشت؛ چون هم جا گیره، و هم ارزشش با تورم کم خواهدشد. پس مردم به نگهداری دارایی‌هایی چون ارز و طلا رو خواهند آورد.

خلاصه، این پیشنهاد به کاهش بیش از پیش ارزش پول ملی منجر خواهد شد.

٢- این «املاک مازاد»، «سهام شرکتهای تابعه»، و «دارایی‌های مازاد دولت» چه جوری قراره ارزش‌گذاری شوند؟ چه افرادي قرار است این املاک را ارزیابی و قیمت‌گذاری كنند؟ بدیهی است که قیمت‌گذاری این دارایی‌ها، داستانی خواهد شد پيچيده تر از خصوصی‌سازی‌های اخیر.

سپرده‌گذارهای خودی، دارایی‌هایی به مراتب با ارزش‌تر از سود سپرده‌شون دریافت خواهند کرد، و سپرده‌گذارهای غیرخودی دارایی‌های کم‌ارزش رو می‌گیرند. چه افرادي می‌خواهد ثابت کنه ارزش واقعی اون دارایی‌ها چقدره؟! 

چرا لقمه رو دور سرمون می‌چرخونیم؟

خب اگه بانکها و دولت دارایی‌های با ارزش دارند، در یک حراج رقابتی و شفاف، دارایی‌ها رو به بالاترین قیمت بفروشند، و بعد با پولش سود سپرده‌گذارها رو پرداخت کنند. اینجوری نه بانکها بدعهد می‌شوند، و نه فرصتی برای توزیع رانت فراهم می‌شود. 

٣- فرض کنیم بطور معجزه‌آسایی این دارایی‌ها بدون فساد قیمت‌گذاری شد و سپرده‌گذارها هم راضی بودند و بی‌اعتمادی نسبت به بانکها ایجاد نشد. مشکل نقدینگی که حل نمی‌شه!

نتیجه این عملیات، یک کاهش یکباره سطح نقدینگیه، اما در بلندمدت، شیب رشد نقدینگی رو تغییر نمی‌دهد!

کاهش یکباره نقدینگی، یک تورم ناگهانی منفی ایجاد می‌کنه، که البته رکودزاست و ارزش خونه و ماشین مردم رو، که پس‌اندازشونه، کاهش می‌ده. اما بعد از تموم شدن این دارایی‌های مازاد، باز نقدینگی با سرعت ۲۵٪ رشد می‌کنه تا باز تورم‌های بیست تا سی‌ درصدی داشته باشیم. چه فایده؟!

امروز سطح نقدینگی نیست که مشکل ماست، بلکه شیب رشدش مشکله. دو سال پیش، سطح نقدینگی هم مشکل بود، چرا که چند سال تورم سرکوب شده بود، و نگران شکستن سد نقدینگی و سیل تورمی بعد از اون بودیم. اون سیل اومد، تخریب کرد، و رفت. الان سطح قیمت‌ها با نقدینگی متناسب شده. امروز، تغییر ناگهان در سطح نقدینگی، ثبات قیمتی نسبی این ماه‌ها رو بهم می‌زنه.

خلاقیت کار خوبیه، اما نظام بانکی جای خلاقیت خرج کردن نیست. اشتباهات در سیاستگذاری پولی تبعات وحشتناکی داره، لذا باید خیلی محافظه‌کار بود. بحران سال ۹۷، و همه تخریب‌هایی که در یکسال و نیم اخیر در اقتصاد به بار اومد، نتیجه سیاستگذاری پولی غلط بود.

بجای ابداع ایده‌های عجیب و غریب بانکی، بهتره بریم و از تجربه بقیه دنیا استفاده کنیم. چرا برامون سخته ببینیم بقیه دنیا چطوری به ثبات قیمتی، تورم پایین، و نرخ بهره‌های پایین دست پیدا کرده؟!

راه اصلاح نظام بانکی، و در نهایت مهار تورم، پیچیده نیست! فقط قدری مطالعه و آشنایی با تجربه دنیا لازم داره، و البته تواضع کافی برای درک ارزش تجربیات دیگران و پذیرش اون تجربیات.