محمد جواد به آبادی: دولت دهم در حالی به روزهای پایانی فعالیت خود نزدیک می‌شود که یکی از کلیدی‌ترین پرو�?ه‌های صنعتی تصویب شده در دوره اول ریاست جمهوری اول او یعنی طرح‌های فولادی استانی هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند. اجرای هشت طرح فولادی در اوایل دوره اول دولت محمود احمدی‌ن�?اد در شورای اقتصاد به تصویب رسید. فعالیت اجرایی برای راه‌اندازی این هشت طرح فولادی استانی از سال 1386 آغاز شد. بعدا یکی از این طرح‌ها به بخش خصوصی واگذار شد و در نتیجه هم‌اکنون اجرای هفت طرح فولادی بر عهده دولت است.

دولت در هنگام تصویب این طرح‌ها، هدف از راه‌اندازی هشت کارخانه فولادسازی را توزیع امکانات در مناطق غیر‌برخوردار و افزایش نرخ اشتغال در این مناطق اعلام کرد. با این وجود شیوه انتخاب هشت منطقه میانه، چهارمحال و بختیاری، شادگان، نی‌ریز، قائنات، بافق یزد، سبزوار و بافت برای احداث کارخانه‌های فولادی انتقادات زیادی را از سوی کارشناسان برانگیخت.

کارشناسان از همان ابتدا اعلام کردند که موقعیت جغرافیایی انتخاب شده برای احداث کارخانه‌های فولادسازی درست نبوده است و در عین حال ظرفیت یک میلیون تنی برای هر یک از این طرح‌ها نیز توجیه اقتصادی چندانی ندارد.

در ابتدا قرار بود منابع موردنیاز برای اجرای این طرح‌ها از محل حساب ذخیره ارزی تامین شود. با این وجود کمبود منابع باعث به تاخر افتادن اجرای طرح‌های فولادی استانی شد.

وزارت سابق صنایع و معادن تصمیم گرفت اجرای این طرح‌ها را به بخش خصوصی واگذار کند که آن هم در نهایت به انتشار اوراق مشارکت انجامید. با این وجود انتشار اوراق مشارکت نیز نتوانست منابع کافی را برای اجرای این طرح‌ها تامین کند.

طبق برنامه قرار بود نخستین طرح فولادی استانی سال 1390 به بهره‌برداری برسد، اما براساس آخرین اعلام مسئولان بخش احیای طرح‌های استانی زودتر از نیمه دوم امسال به بهره‌برداری نخواهند رسید. بخش فولادسازی این طرح‌ها نیز احتمالا از سال آینده قرار است به بهره‌برداری برسند.

کمبود منابع مالی طرح‌های فولادی باعث شد تا دولت به فکر استفاده از فاینانس چینی برای تامین منابع مالی این طرح‌ها بیفتد. در همین راستا اخیرا براساس مصوبه هیات وزیران فاینانس چین به هفت طرح فولادی استانی رسید.

اما تاخیر در راه‌اندازی طرح‌های فولادی استانی در حالی رخ داده که ایران در حال حاضر یکی از بزرگترین واردکنندگان فولاد و محصولات فولادی در جهان به شمار می‌رود. ظرفیت نصب شده برای تولید فولاد در ایران به 20 میلیون تن می‌رسد اما تولید واقعی فولاد در ایران تنها بین 14 تا 14.5 میلیون تن است.

با توجه به مصرف سالانه بیش از 20 میلیون تن فولاد در ایران چیزی در حدود 5.5 تا شش میلیون تن فولاد سالانه وارد کشور می‌شود که این میزان واردات طی سال‌های گذشته میلیاردها دلار ارز را از کشور خارج کرده بود.

واردات گسترده فولاد نیز در شرایطی رخ داده که ایران تنها کشوری در منطقه شمار می‌رود که تمام پتانسیل‌های لازم مانند سنگ‌آهن، انر�?ی و نیروی کار ماهر برای تبدیل شدن به یک فولادساز بزرگ را دارد. با این وجود ایران هم‌اکنون با اختلاف زیاد نسبت به ترکیه دومین فولادساز بزرگ منطقه خاورمیانه است.

وعده‌هایی مبنی بر بهره‌برداری از طرح‌های فولادی استانی طی سال جاری داده شده اما همزمان با پایان کار دولت دهم سرنوشت این طرح‌ها به کجا خواهد رسید؟

در همین زمینه با وجیه‌الله جعفری، معاون امور معدن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت‌وگو کرده و آخرین وضعیت صنعت فولادسازی ایران را از وی جویا شدیم.

سوال: در حال حاضر ایران از نظر تولید فولاد در چه شرایطی قرار دارد و تا پایان برنامه پنجم توسعه باید به چه نقطه‌ای برسد؟

پاسخ: در سال 1391 تولید فولاد ایران به 14.8 میلیون تن رسید و امسال برای تولید 17 میلیون تن فولاد برنامه‌ریزی کرده‌ایم. ظرفیت نصب شده تولید فولاد در کشور به 20 میلیون تن رسیده و تا دو سال آینده با راه‌اندازی هفت طرح فولادی و طرح‌های فولادی متعلق به بخش خصوصی این ظرفیت به بیش از 40 میلیون تن خواهد رسید. همچنین تا سال 1404 تولید فولاد کشور باید به 55 میلیون تن برسد.

سوال: ایران هم‌اکنون در زمینه تولید فولاد در منطقه خاورمیانه و جهان چه رتبه‌ای را در اختیار دارد؟

پاسخ: ایران هم‌اکنون بعد از ترکیه دومین فولادساز بزرگ منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. در جهان نیز در سال 2012 میلادی ایران با تولید 14.4 میلیون تن فولاد عنوان پانزدهمین فولادساز بزرگ جهان را به خود اختصاص داد. این رتبه نسبت به سال 2011 دو رده بهبود یافته است. امیدواریم بتوانیم با دستیابی به اهداف تعیین شده در برنامه پنجم توسعه و افق 1404 رتبه ایران در جهان از نظر تولید فولاد بهبود یافته و یکی از 10 کشور برتر جهان در این زمینه تبدیل شویم. ضمن اینکه براساس سند چشم‌انداز باید به صادرات 10.5 میلیون تن فولاد و سهم 3.5 درصدی از تولید جهانی فولاد برسیم.

سوال: آخرین وضعیت اجرای هفت طرح فولادی چگونه است؟ به نظر می‌رسد مشکل کمبود منابع مالی این طرح‌ها همچنان پابرجا مانده است؟

پاسخ: تلاشمان بر این است که با تامین به موقع منابع مالی طبق وعده داده شده طرح‌های فولادی را در زمان مقرر به بهره‌برداری برسانیم. قرار شده بخش احیای هفت طرح فولادی تا پایان سال به تدریج به بهره‌برداری برسند. بخش‌های فولادی این طرح‌ها نیز به بعدا و به مرور به بهره‌برداری خواهند رسید.

اخیرا براساس مصوبه هیات وزیران فاینانس چین به هفت طرح فولادی رسید. براین اساس هیات دولت تصویب کرد که مبلغ پیش‌پرداخت مربوط به گشایش اعتبارات اسنادی طرح های فولاد استانی (15 درصد پیش پرداخت به علاوه پنج درصد سهم بیمه سایناشور) از محل منابع مالی موجود در کشور چین به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران پرداخت و معادل ریالی آن از محل بدهی‌های دولت به ایمیدرو تهاتر شود.