نگاهی به آزادسازی ذخایر فنی و تکمیلی حوادث طبیعی در شركت هاي بيمه و اثرات آن

گروه سایبان - فریدون صفرخانلو ازمدیران ارشد وکارشناسان مالی صنعت بیمه درخصوص موضوع ذخیره فنی تکمیلی وخطرات طبیعی وآزاد سازی آن توسط برخی از موسسات بیمه ميگويد، موضوع محاسبه ذخایر فنی و به تبع آن اخذ ذخیره فنی تکمیلی وخطرات طبیعی در بیمه های زندگی وغیرزندگی از جمله مواردی که حسابداری موسسات بیمه را ازحسابداری سایرموسسات متمایز می کند.

هرسال شاهد آن هستیم که بخش هایی از كشور درگير سیل وزلزله  ویرانگر شده و خسارت های ناخوشایندی را برای منازل، خودروها، تاسیسات و تلفات جانی و مالی و…. رقم زده وبارمالی سنگینی به شرکتهای بیمه تحمیل می كند، چنانچه که در روزهای اخير زلزله شهرستان خوی خسارات اقتصادی زیادی را به مردم وارد كرد.

 کشور ما طبق آمارهای جهانی از جمله کشورهایی است که در معرض بیشترین بلایای طبیعی است و موسسات بیمه وزیاندیدگان پس از وقوع حوادث طبیعی با مساله جبران خسارت های ناشی از آن روبه رو هستند از همين رو ضرورت ونقش وجود “ذخیره بلایای طبیعی” در صورت های مالی شرکت های بیمه و نحوه برخورد با آن نیازبه تامل دارد.

در اواخر سال‌ 1383پیش‌نویس‌ استاندارد حـسابداری‌ شماره 28  با عنوان‌ فعالیت‌های بیمه عمومی‌ پس از طی‌ مراحلی به تصویب کمیته‌ تدوین‌‌ اسـتاندارهای حسابداری‌ سازمان حسابرسی رسـید و پس از آن نـسبت به‌ نظرخواهی و اخذ پیشنهاد از شرکت‌های‌ بیمه اقدام و مقرر شد از اول فروردین سال 1386 لازم الاجرا شود ودامنه كاربرد اين استاندارد محدود به فعالیت های بیمه عمومی وبیمه عمرزمانی شد ودرمورد سایربیمه های زندگی کاربردندارد.

همچنین با توجه به مفاد استاندارد حسابداری شماره 28 در رابطه با حوادث طبیعی فاجعه آمیز عنوان شد این ذخیره چون تعهد فعلی ندارد نمی توان برای آن ذخیره شناسایی كرد وانعکاس هزینه از این بابت در دوره های زمان قبل ازوقوع خسارت با مفاهیم نظری گزارشگری مالی سازگاری ندارد و به همین سبب از ابتدای اجرایی شدن استاندارد 28 حسابرسان لحاظ ذخیره فنی تکمیلی وخطرات طبیعی را درصورت های مالی موسسات بیمه را به عنوان یکی ازبندهای مغایراستاندارد 28 گزارش کرده و می نمایند.

علیرغم مواردعنوان شده شورای عالی بیمه  درآیین نامه شماره 58 نحوه محاسبه ذخیره فنی تکمیلی وخطرات طبیعی را دردو ماده 7 بابت بیمه های زندگی وماده 14 بابت بیمه های غیرزندگی به شرح زیر تعیین کرده است :

ماده 7– ذخیره فنی تکمیلی و خطرات ‌طبیعی بیمه‌های زندگی که بابت تضمین تعهدات مؤسسات ‌بیمه در مقابل خسارات ناشی از حوادث فاجعه‌آمیز منظور می‌شود از جمع اقلام زیر حاصل می‌شود:

الف ) سه درصد حق‌بیمه صادره بیمه‌های زندگی پس از کسر حق‌بیمه اتکایی واگذاری.

  ب)   ذخایر فنی تکمیلی و خطرات طبیعی که از سال قبل منتقل شده است.

تبصره 1 : میزان ذخیره موضوع این ماده نباید از 20 درصد میانگین حق‌بیمه نگهداری بیمه‌های زندگی سه‌ سال گذشته مؤسسه تجاوز نماید.

تبصره 2: در صورتی که بر اثر وقوع حوادث طبیعی و فاجعه‌آمیز، ضریب خسارت در بیمه‌های زندگی از 85 درصد تجاوز نماید، مؤسسه بیمه مجاز است مازاد خسارات ایجاد شده ناشی از وقوع حوادث مذکور را از محل ذخایر فنی تکمیلی و خطرات طبیعی جبران نماید. استفاده از این ذخیره در سایر موارد منوط به پیشنهاد مؤسسه بیمه و تصویب شورای‌عالی بیمه خواهد بود. 

ماده 14– ذخیره فنی تکمیلی و خطرات طبیعی بیمه‌های غیرزندگی که بابت تضمین تعهدات مؤسسات بیمه در مقابل خسارات ناشی از حوادث فاجعه‌آمیز منظور می‌شود، از جمع اقلام زیر حاصل می‌شود:

الف ) سه درصد حق‌بیمه صادره بیمه‌های غیرزندگی پس از کسر سهم حق‌بیمه اتکایی واگذاری.

  ب)   ذخایر فنی تکمیلی و خطرات طبیعی که از سال قبل منتقل شده است.

تبصره 1 : میزان ذخیره موضوع این ماده نباید از 20 درصد میانگین حق‌بیمه نگهداری بیمه‌های غیرزندگی سه سال گذشته مؤسسه تجاوز نماید.

تبصره 2 : در صورتی که بر اثر وقوع حوادث طبیعی و فاجعه‌آمیز، ضریب خسارت در هر یک از رشته‌های بیمه غیرزندگی از 85 درصد تجاوز نماید، مؤسسه بیمه مجاز است مازاد خسارات ایجاد شده ناشی از وقوع حوادث مذکور را از محل ذخایر فنی تکمیلی و خطرات طبیعی جبران نماید. استفاده از این ذخیره در سایر موارد منوط به پیشنهاد مؤسسه بیمه و تصویب شورای‌عالی بیمه خواهد بود. 

البته هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۷ شهریور ۱۴۰۱، در راستای تبصره (۱) ماده (۱) قانون تأسیس صندوق بیمه همگانی حوادث طبیعی، آیین نامه اجرایی تبصره مذکور درخصوص بیمه حوادث طبیعی ساختمان های مسکونی را به تصویب رسانده است که به موجب آیین نامه فوق، کلیه واحدهای مسکونی و غیر مسکونی داراي انشعاب قانونی برق در مناطقي كه احتمال وقوع هر يك از حوادث طبیعی وجود دارد، تحت پوشش بيمه پايه حوادث طبيعی ساختمان قرار می گیرند ودرجه بندی مناطق مشمول هر یک از خطرات احتمالی حوادث طبیعی موضوع قانون، مطابق جدول مندرج در این آیین نامه خواهد بود.

 سایر حوادث طبیعی از جمله فرونشست و فروچاله که در این آیین نامه ذکر نشده اند ولی بالقوه می توانند در تعهد «صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان» قرار گیرند، با پیشنهاد مشترک سازمان مدیریت بحران کشور، وزارت راه و شهرسازی و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و پس از تصویب اكثريت وزرای عضو هیأت امنای صندوق، به حوادث طبیعی موضوع این آیین نامه اضافه و تغییرات بعدی جدول مربوط مطابق با اطلاعات بروز شده با رعايت آيين ‌نامه داخلی هيئت دولت ابلاغ می شود.

هيئت عامل صندوق فوق می توانند پس از تأييد هيئت امنا و تصويب هيئت وزيران، به تدريج پوشش بيمه صندوق را به ساختمان های غيرمسكونی تعميم دهدکه پس از تصويب هيئت وزيران در خصوص ارايه پوشش های بيمه ای صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان به واحدهای غيرمسكونی، احكام مرتبط با واحدهای مسكونی در متن اين آيين نامه به واحدهاي غيرمسكونی نيز تعميم داده مي شود.

حال این سئوال مطرح است که آیا در کنار صندوق بیمه حوادث طبیعی و مغایرت استاندارد 28 با آیین نامه 58 شرکت های بیمه بایدطبق ماده ۱ آیین‌نامه ۵۸ ، علاوه برذخایر معمول  نسبت به احتساب “ذخیره فنی تکمیلی و خطرات طبیعی” نیز همچنان اقدام و هر ساله این ذخیره را محاسبه و به‌صورت جمع‌شونده به حساب ذخیره مربوطه در ترازنامه شرکت خود اضافه کنند و یا با توجه به تضادهایی میان استانداردو مصوبه شورای عالی بیمه باید نسبت به تعدیل صورتهای مالی شرکت های بیمه جهت رفع بند گزارش مشروط اقدام نمایند که این اقدام بخش قابل توجهی از سود قابل تقسیم شرکت ها به سهامداران را تحت تاثیرقرارخواهد داد.

ازآنجا که اسـتاندارد بیمه های عمومی صرفا بـرای‌ رشـته‌های بیمه ای کـه خسارت مورد انتظار‌ آنها‌ از حق بیمه‌ عاید نشده(درآمد انتقالی به سال آتی) بیشتر است ذخیره تکمیلی‌ را‌ لازم‌ می‌داند و ذخیره حـوادث طـبیعی را‌ بـا‌ مفاهیم نظری‌ گزارشگری‌ سازگار‌ نمی‌بینداگر مفاد استاندارد در خصوص‌ ذخیره‌ تکمیلی‌ و ذخیره حـوادث طـبیعی اجرایی شود احتمالا مبالغ قابل تـوجهی کـه‌ قـبلا از این بابت در حساب‌ها‌ ذخیره‌‌ شده‌اند،آزاد شده و به سود اولین دوره‌ به کارگیری استاندارد اضافه خواهد‌ شد‌. در این صورت مبلغ قابل تـوجهی مـالیات‌‌ بـاید‌ نیزباید پرداخت‌ شود و به تضعیف بنیه‌ مالی شرکت‌های بـیمه‌ مـنجر‌ می‌شود که‌ باید برای آن چاره‌ای یافت.

اين در حالي است كه آزاد سازی این ذخایر طی سالهای اخیر از سوی برخی شرکتهای بیمه ای بر اساس تبصره 2 ماده 14 آیین نامه 58 شورای عالی بیمه با مجوز شورای عالی بیمه اقدام پذیرفته است.

لذا جهت جلوگیری ازتداوم اخذ این ذخیره ورفع بند گزارش حسابرسی که حدود یک دهه است درتمامی گزارشات موسسات بیمه درج وتکرار می شودوهمچنین استفاده ازتبصره 2 بابت درخواست آزاد سازی این ذخایرتوسط تعدادی ازشرکت بیمه به خصوص در مورد بیمه های زندگی که دارای توجیه فنی ومالی نمی باشد پیشنهاد می شود که مبالغ ذخیره تکمیلی و ذخیره‌ حوادث طبیعی درنظرگرفته شده قبلی با اصلاح عناوین آنها به اندوخته‌ تکمیلی‌ تغییریابد زیرا درشرکت‌های بیمه‌ کـه‌ سابقه فعالیت بیشتری دارند و در سنوات گذشته ذخیره تکمیلی و ذخیره‌ حوادث طبیعی قابل‌ توجهی‌ را انباشته‌ کرده‌اند آزادسازی مانده‌های گذشته‌ اثـر‌ فـزاینده‌ وقـابل‌ توجهی‌ بر سود وحقوق‌‌ صاحبان‌ سهام خواهد داشت اما در شـرکت‌های بیمه که سابقه‌ فعالیت چندانی ندارند آزادسازی‌ این ذخائراثر‌حائز‌اهمیتی‌ نخواهد داشت.