راهکار جدید بیمه‌ای برای کمک به کسب‌‌وکارها در شرایط تعطیلی‌های ناشی از بیماری‌های همه‌گیر

 یونس مظلومی مدیرعامل بیمه تعاون -  شیوع کووید 19 بسیاری از مشاغل و کسب‌وکارها را با کاهش درآمد و زیان‌های سنگین مالی مواجه کرده و حتی تعداد زیادی از مشاغل کوچک نتوانسته‌اند در دوره تعطیلی کسب‌وکار ناشی از شیوع ویروس کرونا دوام بیاورند. این موضوع در کشورهای مختلف وجود داشته و با شیوه مواجهه مختلف، تجربه شده است.

متأسفانه ایران از آن دسته کشورهایی است که نرخ روزانه بالایی از ابتلای جدید به بیماری را تجربه می‌کند و به همین دلیل برای مقابله با شیوع بیشتر این بیماری، تمهیدات سخت‌گیرانه‌تری از سوی دولت صورت گرفته است که مهم‌ترین آن ایجاد محدودیت در فعالیت برخی کسب‌وکارهای مختلف است. این موضوع تنها جنبه تجاری ویروس کرونا و اثرگذاری آن بر کسب‌وکارها نیست، بلکه این اثرات اقتصادی را می‌توان از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. شیوع ویروس کرونا بر رفتار مصرف خانوار و کاهش آن تأثیر گذاشته است و با کاهش تقاضا، فشار اقتصادی بزرگی بر کسب‌وکار‌ها به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک وارد شده است. البته همه کسب‌وکارها به یک ‌اندازه از شیوع ویروس کرونا متأثر نشده و نمی‌شوند؛ برای مثال صنعت گردشگری و حمل‌و‌نقل نسبتا با سرعت بیشتری تحت تأثیر قرار گرفت؛ با وجود این بیشتر خرده‌فروشان برخط، تأثیرات مثبتی از این ویروس همه‌گیر گرفته‌اند. اما برای حمایت از کسب‌وکارها در این شرایط چه ‌می‌توان کرد؟ تردیدی نیست در چنین شرایطی، نخستین قدم‌های حمایتی از سوی دولت‌ها برداشته می‌شود. در ایران نیز دولت با اعطای تسهیلات به کسب‌وکارهای زیان‌دیده از کرونا از طریق شبکه بانکی و اقداماتی در راستای تسهیل شرایط اجتماعی حاکم بر کسب‌وکار، حمایت‌هایی در حد توان خود از بنگاه‌های اقتصادی و شاغلان انجام داده است، اما تردیدی نیست با توجه به طولانی‌بودن دوره اپیدمی و محدودیت منابع دولت، استمرار این حمایت‌ها به‌سختی صورت می‌گیرد و همچنان بنگاه‌های اقتصادی با ریسک عدم فعالیت و تداوم کاهش درآمدها مواجه هستند. طبیعتا در چنین شرایطی بنگاه‌های اقتصادی، خود باید برای کاهش ریسک‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا برنامه‌ریزی کنند.

در این میان یکی از ارکان مهم حمایتی و کمک‌کننده به کاهش ریسک، نظام بیمه‌ است. صنعت بیمه به دلیل ماهیت پذیرش ریسک و تأمین منابع مالی طولانی‌مدت در اقتصاد، با طراحی و داشتن رشته‌های مختلف بیمه‌ای که نقش هماهنگ‌کننده بازارهای مالی را دارند، به بهبود محیط کسب‌وکار کمک می‌کند. برای پذیرش ریسک‌ها، شرکت بیمه احتمال و شدت آن ریسک را محاسبه می‌کند و برای این کار از علوم آماری کمک می‌گیرد؛ بنابراین شناسایی منابع و عواقب ریسک‌هایی که توسط شرکت بیمه قبول می‌شوند برای هر شرکت بیمه مهم است و در نهایت تصمیم‌گیری می‌کنند که آیا خطر پذیرفته می‌شود یا خیر؟ عموما اکثر شرکت‌های بیمه‌ از تحت پوشش قراردادن خسارت‌های توقف کسب‌وکار ناشی از بیماری‌های همه‌گیر خودداری می‌کنند و معمولا توقف‌های کسب‌وکارهایی بیمه می‌شوند که توقف ایجادشده، ناشی از بروز خسارت فیزیکی به واحد تجاری باشد. در اکثر قراردادهای بیمه توقف کسب‌وکار، بندهای استثنائات ویروسی وجود دارد که بیماری‌های گسترده و همه‌گیر را از شرایط تحت پوشش بیمه‌نامه حذف کرده‌اند؛ برای مثال شرکت‌های بیمه Zurich Re، Munich Re و Axa چنین ریسکی را پوشش نمی‌دهند اما شرکتHISCOX  همه توقف‌های دسترسی به کسب‌وکار به دلیل بیماری‌ها را پوشش می‌دهد. ضمنا شرکت Swiss Re وقفه‌های تجاری ناشی از بیماری‌‌های خاص را پوشش می‌دهد اما شامل کووید 19 نمی‌شود.

برای پاسخ به تقاضای روزافزون به منظور کاهش زیان ناشی از تعطیلی واحدهای اقتصادی یا انتقال ریسک و صدور بیمه‌های توقف کسب‌وکار ناشی از همه‌گیری کووید19، بیمه تعاون از ماه‌ها پیش تلاش کرد تا محصول جدیدی که بتواند خسارت شرکت‌های تجاری ناشی از شیوع بیماری‌های واگیردار و همه‌گیر را پوشش دهد، طراحی کند. ایده‌ اولیه این طرح در فروردین 1399 مطرح شد. از آن زمان تیمی منسجم با تخصص‌های مختلف بیمه‌ای روی طراحی محصول جدید متمرکز شدند و سرانجام بعد از مذاکرات متعدد با بیمه مرکزی ایران و اخذ مجوزهای لازم، این محصول جدید در شهریور 1399 معرفی و رونمایی شد. شرکت بیمه تعاون معتقد است که این طرح بیمه‌ای تا حد زیادی می‌تواند نگرانی کسب‌و‌کار‌های مختلف را کاهش دهد.

به‌طور کلی میزان ریسک‌های تحت پوشش هر بیمه‌نامه، حق‌ بیمه آن را تعیین می‌کند. ریسک احتمال تعطیل‌شدن کسب‌وکار به دلیل اپیدمی یک ریسک عام است. ریسک عام عبارت است از قرارگرفتن در معرض ضرر ناشی از شرایطی که گروه بزرگی از افراد یا شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از پدیده‌های طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان یا حتی پدیده‌های اجتماعی گسترده مانند تورم، بیکاری و جنگ ناشی می‌شود. به‌طور کلی، تردیدهایی در قابلیت بیمه‌شدن یا نشدن ریسک‌های عام توسط شرکت‌های بیمه وجود دارد و فقط تحت شرایط خاص بیمه‌پذیر هستند؛ بنابراین محاسبات حق بیمه‌ توقف کسب‌وکار در اثر اپیدمی را می‌توان با خسارت ناشی از خطر زلزله معادل دانست که در صورت وقوع، تقریبا به‌طور هم‌زمان باعث خسارت به همه موارد تحت‌ پوشش بیمه می‌شود. بیمه تعاون، کسب‌وکارها را براساس احتمال تعطیلی و توقف فعالیت به دلیل شیوع بیماری به سه دسته تقسیم کرد: ریسک کم، ریسک متوسط و ریسک زیاد که تخفیف‌ها و حق‌بیمه اضافی بر مبنای ریسک هر دسته تعیین شد. نظر به مجوزهای اخذشده از بیمه مرکزی هم‌اکنون این محصول به طور  انحصاری از سوی بیمه تعاون قابل عرضه است و به واکسن اقتصادی کووید 19 نیز مشهور است. بسیاری از کسب‌‌وکارها و شرکت‌های تجاری می‌توانند از این محصول بهره‌مند شوند. حق بیمه پرداختی مشاغل در این طرح بین دو میلیون و صد هزار ریال تا 108 میلیون ریال در سال است و پوشش بیمه‌ای این محصول برای کسب‌‌وکارها به ازای هر روز تعطیلی بین پنج میلیون ریال تا 120 میلیون ریال و برای حداکثر 60 روز قابل ارائه است. به عنوان مثال یک نانوایی می‌تواند با پرداخت حق بیمه دو میلیون و صدهزار ریالی تا 300 میلیون ریال خسارت یا با پرداخت حق بیمه شش میلیون و سیصدهزار ریالی تا 900 میلیون ریال در سال خسارت دریافت کند. در این زمینه موضوع حائز اهمیت آن است که پرداخت خسارت به کسب‌وکارهایی صورت می‌گیرد که تعطیلی آنها طبق دستورالعمل‌های مقامات دولتی صورت گرفته باشد. ضمنا این محصول بیمه‌ای نه‌تنها برای بیماری همه‌گیر کووید 19 بلکه برای سایر بیماری‌های همه‌گیر که منجر به تعطیلی و توقف کسب‌وکار ‌شود نیز کاربرد دارد.

به‌طور‌کلی، صنعت بیمه صنعتی پویا و خلاق است و می‌تواند برای موقعیت‌ها و شرایط مختلف، راهکارهای متفاوتی ارائه کند. صنعت بیمه همواره در کنار تولید ایستاده است و برای گردش چرخ‌های تولید و صنعت کشور، تاکنون قدم‌های مؤثری برداشته شده و خواهد شد.