گروه سایبان - در پژوهشی با عنوان « شناسایی عوامل سازمانی موثر بر تخلفات بیمة شخص‌‌ثالث‌ در بین کارکنان شرکت‌‌های بیمه» عوامل سازمانی تأثیرگذار بر تخلفات بیمه شخص ثالث مورد مطالعه قرار گرفت.

رشتة بیمة شخص‌ثالث سهم بالایی در پرتفوی بازار بیمه ایران دارد و از آنجا که این رشتة بیمه‌ای نسبت به سایر رشته‌ها مناسب‌ترین شرایط را برای تخلف داراست، این امر به ‌تنهایی می‌تواند از بالا بودن تخلفات در بازار بیمة ایران نسبت به انواع جهانی حکایت کند. به‌ طور کلی گستره‌ترین شبکه‌های تخلف در تمام دنیا در این رشتة بیمه‌ای متمرکز است. اصلی‌ترین انگیزه در تخلف بیمه‌ای”  «منفعت مالی”» است. چالشی که امروزه به‌ دلیل افزایش هزینه‌های سرسام‌آور آن بر شرکت‌های بیمه ضرورت شناسایی در راستای پیشگیری از بروز آن بیش از پیش در اولویت مدیران ارشد صنعت بیمه قرار گرفته است.

تخلفات بیمه‌ای هزینه‌های زیادی را به‌ صورت مستقیم و غیرمستقیم بر شرکت‌های بیمه تحمیل می‌کنند. هزینة شناسایی و نحوة فعالیت کلاهبرداران و افراد متخلف برای بیمه‌گران زیاد است. موضوع تخلفات موضوعی است که کمتر به چرایی آن توجه شده است. چالشی که امروزه به‌ دلیل افزایش هزینه‌های سرسام‌آور آن بر شرکت‌های بیمه ضرورت شناسایی در راستای پیشگیری از بروز آن بیش از پیش در اولویت مدیران ارشد صنعت بیمه قرار گرفته است. 

هدف این پژوهش، شناسایی عوامل سازمانی مؤثر بر تخلفات بیمة شخص‌‌ثالث در بین کارکنان شرکت‌‌های بیمه در شهر تهران است. محققین در این پژوهش بر آن‌اند تا ‌اثرات متغیر مستقل یا پیش‌‌بین را که در این پژوهش (عوامل سازمانی) می‌‌باشد را بر متغیر وابسته (تخلفات بیمه بیمة شخص‌‌ثالثشخص ‌‌ثالث) ، بررسی نمایند.

نگاهی به مطالعات انجام‌ شده نشان می‌‌دهد اگرچه بررسی تخلفات مسبوق به سابقه است. لیکن، رویکرد عمدة این پژوهش‌‌ها با رویکرد کمّی بوده و کمتر نقش عوامل سازمانی در بروز تخلفات، به‌ویژه تخلفات بیمه‌‌ای نقش داشته‌‌اند. لذا، پژوهش حاضر با هدف جبران این خلأ مطالعاتی سعی کرده مسئلة تخلفات بیمة شخص‌‌ثالث را با تأکید بر عوامل سازمانی بررسی نماید.زیرا، ماهیت تخلفات بیمه‌‌ای با سایر تخلفات متفاوت است. مضافاً، عدم وجود منبعی برای دستیابی به داده‌‌های تخلفات بیمه‌‌ای به عنوان یکی از موانع و محدودیت‌‌های پژوهش حاضر اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش را دوچندان ساخته است.

پژوهش حاضر مبتنی بر روش‌‌شناسی آمیخته از نوع توصیفی– -اکتشافی صورت گرفته است. جامعة آماری بخش کیفی تحقیق شامل خبرگان حوزة مدیریت بیمه و جامعه‌شناسان اقتصادی و توسعه است که با استفاده از روش نمونه‌‌گیری هدفمند و گلوله برفی تعداد 26 نفر متخصص تا حد اشباع انجام شد. جامعة آماری بخش کمّی پژوهش، شامل کارکنان شعب شرکت‌‌های بیمة شهر تهران بوده است که با روش نمونه‌‌گیری خوشه‌‌ای تعداد 354 نفر به عنوان نمونة آماری انتخاب شدند. ابزار جمع‌‌آوری داده‌‌ها در بخش کیفی مصاحبة نیمه‌‌ساختاریافته با خبرگان و در بخش کمّی پرسشنامه بوده است. روایی پرسشنامه به روش صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تأیید شد. تجزیه و تحلیل داده‌‌های بخش کیفی تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون و داده‌‌های بخش کمّی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی از طریق نرم‌‌افزار Amos21 انجام شد.

طبق نتایج بخش کیفی پژوهش، در مجموع 52 مضمون پایه، 18 مضمون سازمان‌‌دهنده و 5 مضمون فراگیر (عدالت سازمانی، تعهد سازمانی، سازمان غیررسمی، فرهنگ سازمانی و قانونمندی) شناسایی شده است و بر اساس یافته‌‌های بخش کمّی، عدالت سازمانی و تعهد سازمانی به‌ ترتیب با 0.84- و 0.56-  دارای اثر منفی و معکوس و متغیر سازمان غیررسمی با 0.54 تأثیر مثبت و مستقیم بر تخلفات کارکنان شرکت‌‌های بیمة فعال در حوزة بیمة شخص‌ثالث داشته‌‌اند. متغیر عدالت سازمانی از طریق تأثیر بر تعهد سازمانی و سازمان غیررسمی بر تخلفات کارکنان شرکت‌‌های بیمه اثرگذار بوده است.

در این پژوهش چنین نتیجه‌گیری شده است که عوامل سازمانی ارائه‌ شده در این مطالعه در برنامه‌‌های راهبردی صنعت بیمه در مبارزه با تخلفات بیمه‌‌ای ملحوظ واقع شود و مورد تأکید شرکت‌‌های بیمه قرار گیرد. در زمینة عدالت سازمانی پیشنهاد شده است در راستای احیای عدالت سازمانی ارزش‌‌های یاد شده در بین کارکنان شرکت‌‌های بیمه و جاری نمودن عدالت در فرایندهای سازمانی مورد توجه قرار گیرد. همچنین ابعاد تعهد سازمانی مورد نظر این پژوهش به عنوان مبنایی برای ارتقای تعهد سازمانی کارکنان لحاظ گردد. در ارتباط با سازمان یا روابط غیررسمی پیشنهاد شده که با نگرش مثبت به سازمان‌‌های غیررسمی از وجود آن‌‌ها آنها در راستای اهداف و راهبردهای شرکت‌‌های بیمه استفاده شود.  

گفتنی است؛ این پژوهش توسط بهروز میرزایی، اصغر محمدی، مهرداد نوابخش صورت گرفته که در شماره 49 پژوهشنامه بیمه، پژوهشکده بیمه در تابستان 1403 منتشر شده است. مخاطبین جهت مطالعه این پژوهش می‌توانند اینجا کلیک کنند.