گروه سایبان - بیمه های مناطق آزاد در جذب سرمایه گذار خارجی، جذب پرتفوی بیمه  ای خارجی و حتی توسعه دامنه فعالیت یا گسترش کمی و کیفی شرکت خود ناتوان بوده اند و مجموع این عوامل، وضعیت نسبتا نامناسب این شرکت ها، عدم دستیابی به اهداف نهاد ناظر از تاسیس شرکت های بیمه در مناطق آزاد، لزوم اتخاذ تصمیم جدی در خصوص تعیین تکلیف این شرکت ها را گوشزد می کند.

به گزارش پایگاه خبری رازپول،دولت‌ها با هدف تسهیل و توسعه صادرات و جذب سرمایه های خارجی، مناطق خاصی از کشور را که پتانسیل بیشتری برای تعامل با اقتصاد آزاد بین‌المللی دارند را به عنوان منطقه آزاد معرفی مي‌نمايند و براي تسهيل در دستيابي به اين اهداف، بسیاری از قوانین و مقررات سرزمین اصلی را در چارچوب قوانين مناطق آزاد، حذف نموده و آزادی عمل بسیاری در مقررات گذاری و شیوه اداره اين مناطق اعطا مي‌‌كنند. اعطاي مجوز تاسیس شرکت های بیمه در مناطق آزاد ایران نیز، با هدف جذب سرمایه گذاری‌هاي خارجی و صدور خدمات بیمه ای با تصویب قانون مربوطه در سال 1379 آغاز شد و شرکت های بیمه امید و حافظ به عنوان اولین دريافت‌كنندگان مجوز تأسيس شرکت های بیمه مناطق آزاد کشور، در سال 1383 شروع به فعالیت نمودند. پس از آن نيز تعدادی از سرمایه‌گذاران، مجوز ‌ایجاد شرکت‌های بیمه در مناطق آزاد را دریافت کرده‌ و در فضایی که تا حدودی متفاوت از فضای صنعت بیمه کشور است در حال رقابت هستند.

صنعت‌بیمه‌کشور‌ برای‌ ارايه‌خدمات‌ به‌بیمه‌‌گذاران،‌ همواره‌‌سعی‌‌ در‌برقراری‌‌شبکه‌‌ گسترده‌منسجم‌ و‌ توانمند‌ در‌ همه‌ مناطق‌ آزاد‌تجاری-‌صنعتی‌و‌ ویژه‌ اقتصادی‌ کشور‌ داشته‌است. از‌جمله عوامل‌موثر‌ در‌ تاسیس‌شرکتهای‌ بیمه‌در‌ مناطق‌ٓازاد،‌نیاز‌ مبرم‌ بازار‌ تقاضا‌ در‌ایران‌ و‌به‌‌ ویژ‌ه در‌مناطق ٓازاد‌تجاری‌ و‌ صنعتی‌ و‌مناطق‌ ویژه‌ اقتصادی‌ به‌خدمات‌کیفی بیمه‌است. این‌‌شرکت‌ها با ا‌ستفاده‌‌ از‌ تجربه‌کارشناسان‌ مجرب‌صنعت‌ بیمه‌کشور‌ و‌همکاری‌نزدیک‌ با‌بزرگتر‌ین‌بازارهای‌‌جهانی‌‌بیمه‌‌که‌‌در‌ مناطق‌ ازاد‌ همجوار‌ مناطق‌ ازاد‌ایران‌ حضور‌ دارند،‌قادرند‌ کمک‌ ارزنده ای‌ در‌ارزیابی‌و‌انتقال ریسک‌و‌توزیع‌ مجدد جهانی‌ آن‌در‌ راستای‌ حفظ و‌حراست‌ از‌سرمایه‌های‌ موجود‌ و‌سرمایه گذاری های‌ آینده‌ در‌ مناطق‌ٓازاد‌ صنعتی‌و‌مناطق‌ویژه‌اقتصادی‌کشور‌ کنند .

شرکت‌های‌ بیمه‌فعال‌ در‌مناطق‌ آزاد‌ایران،‌به‌سه‌گروه‌طبقه‌بندی‌می‌شوند‌ که‌شامل‌شرکتهای‌بیمه مستقیم،‌شرکتهای‌بیمه‌ متقابل‌و‌ شرکت‌های‌ بیمه‌اتکایی‌هستند‌ که‌ ماهیت‌ کار‌این‌ سه‌نوع‌موسسه‌با‌هم متفاوت ‌است ‌در ‌مجموع، ‌تاکنون ‌6 ‌شرکت ‌بیمه‌ای ‌در ‌مناطق ‌ازاد ‌کشور ‌به ‌ثبت ‌رسیده ‌اند ‌.

‌شرکت‌ سهامی‌ بیمه‌امید‌ اولین‌ شرکت‌ بیمه‌ای‌ تاسیس‌شده‌ در‌مناطق‌ ازاد‌ است‌که در‌تاریخ‌‌ ۱۲ اردیبهشت ۸۳ فعالیت‌ خود‌را‌ در‌تمامی‌ رشته‌های‌ بیمه‌ای‌ اغاز‌کرده‌است.‌ پس‌‌ از آن‌شرکت‌‌سهامی‌‌بیمه‌‌ حافظ‌در‌تاریخ ۱۳ خرداد ۸۳ تاسیس‌شده‌است‌ که‌ آن‌هم‌در‌تمامی‌ رشته‌های‌‌ بیمه‌ای‌ فعالیت‌‌می‌کند‌.‌

شرکت‌سهامی‌ بیمه‌ اسماری‌جدیدترین‌ شرکت‌ بیمه‌مستقیم‌تاسیس‌شده‌در‌مناطق‌ ازاد‌است‌که‌ در‌سال ‌1391کار‌خود‌ را‌ٓاغاز‌ کرده‌ و‌ در‌تمامی‌ رشته‌های‌ بیمه‌ای‌ در‌مناطق‌ ازاد‌ و‌ ویژه‌اقتصادی‌ فعالیت‌می‌کند.‌‌

شرکت‌سهامی‌بیمه‌ متقابل‌کیش،‌در‌سال‌‌1390و‌ شرکت‌سهامی‌بیمه‌متقابل‌اطمینان‌ متحد‌قشم‌هم‌در‌ سال‌‌ 1391فعالیت‌ خود‌ را‌ اغاز‌ کرده‌اند‌ و‌در‌ رشته های‌غیر‌زندگی در‌مناطق‌ ازاد‌ و‌ ویژه‌اقتصادی‌فعالیت‌می‌کنند.

مقایسه پتانسیل ها و عملکرد شرکت های بیمه مناطق آزاد نشان می دهد که شرکت های بیمه مناطق آزاد، علیرغم سهولت بسیار بیشتر در فضای کسب و کار، برخورداری از انواع مزایا و معافیت های مالیاتی ویژه مناطق آزاد و آزادی عمل ناشی از آنها، نتوانسته اند از نظر عملکردی پیشتازی ملموسی نسبت به شرکت های سرزمین اصلی داشته باشند.

این شرکت ها در جذب سرمایه گذار خارجی، جذب پرتفوی بیمه ای خارجی و حتی توسعه دامنه فعالیت یا گسترش کمی و کیفی شرکت خود ناتوان بوده اند و مجموع این عوامل، وضعیت نسبتا نامناسب این شرکت ها، عدم دستیابی به اهداف نهاد ناظر از تاسیس شرکت های بیمه در مناطق آزاد، لزوم اتخاذ تصمیم جدی در خصوص تعیین تکلیف این شرکت ها را گوشزد می کند.

آسیب شناسی دقیق و تفصیلی این شرکت ها ، نسبت به شناسایی و رفع موانع توسعه آنها کمک می کند و الزامات رشد سریع آنها را فراهم خواهد کرد؛ در غیر این صورت و با ادامه روند کنونی، به نظر نمی رسد که شرکت های مذکور حداقل در برخی از اهداف تعریف شده برای آنان، موفقیتی کسب کنند. بر همين اساس پیشنهادات و راهکارهايي در قالب دو سناریوی مجزا مبنی بر «ادامه وضع موجود» یا «برچیدن نظام بیمه ای مناطق آزاد و انتقال شرکت های بیمه مناطق آزاد به سرزمین اصلی» در اين طرح ارايه شده است.

اهداف توسعه‌اي و تسهيل فعاليت‌هاي بين‌المللي صنعت بيمه از طريق توسعه تعامل صنعت بیمه کشور با دنیای خارج و بهره مندی از مزایای آن مانند جذب سرمایه، تخصص و تجربه آموزشی دیگر کشورها از اهداف اصلي تأسيس اين شركت‌ها هستند؛ اما دلايل ديگري همچون مقابله با تحریم‌های بیمه ای، استفاده از ويژگي‌ها و مزاياي خاص مناطق آزاد و فراهم ‌نبودن امكان تأسيس شركت‌هاي بيمه خصوصي در سزمين اصلي به هنگام تصويب قانون مناطق آزاد نيز باعث استقبال سرمايه‌گذاران از تأسيس اين شركت‌ها شده است.

مقايسه قانوني: آزادی عمل و شرایط فعالیت شرکت  های بیمه در مناطق آزاد، بسیار بیشتر از سرزمین اصلی بوده و بر این مبنا، این شرکت ها باید پتانسیل بسیار بالاتری در عرصه رقابتی صنعت بیمه داشته باشند. از آن جمله می توان به سرمایه تاسیس بسیار پایین تر، ضوابط تاسیس ساده تر، عدم نیاز به تایید صلاحیت مدیران و رعایت الزامات توانگری مالی (تا سال 1394)، آزادی عمل در تعیین نوع شرکت بیمه (اعم از سهامی عام یا خاص یا تعاونی)، آزادی عمل کامل در جذب سرمایه گذار یا مدیران خارجی، آزادی عمل تقریبا کامل در اعطای نمایندگی (و با شرایط ساده تر برای نمایندگان)، نسبت کمتر برای واگذاری اتکایی اجباری و آزادی عمل بیشتر در مقررات سرمایه گذاری شرکت های بیمه مناطق آزاد اشاره کرد.

o مقایسه عملکرد: اندازه فعالیت کل شرکت های بیمه مناطق آزاد طی دوره مورد بررسی -1393-1387- حدود یک صدم فعالیت کل بازار بیمه کشور می باشد. روند رشد حق بیمه تولیدی مناطق آزاد بیشتر از کل کشور بوده است اما این تفاوت رشد، چندان محسوس نبوده و در مقایسه با پتانسیل های زیاد این شرکت ها، امیدوارکننده نیست.

o مقايسه پرداخت خسارت: تلاطم بیشتر روندهای پرداخت خسارت در مناطق آزاد در مقایسه با سرزمین اصلی، نشانگر آن است که شرکت های بیمه مناطق آزاد در کل، تبحر کمتری در مدیریت ریسک داشته و با توجه به اندازه ریسک های قبولی، در اندازه ای کوچکتر از مقیاس اقتصادی فعالیت دارند. در همین راستا، میانگین ضریب خسارت شرکت های بیمه مناطق آزاد کمتر از سرزمین اصلی بوده است که بخشی از ناکارآمدی ناشی از فعالیت در مقیاس غیراقتصادی این شرکت ها را جبران کرده است. بنابراین، مناسب است حداقل سازوکارهای مناسبی برای افزایش سرمایه این شرکت ها در طول زمان اتخاذ گردد.

o از منظر رشته ای، شرکت های مناطق آزاد بیش از 46 درصد از حق بیمه تولیدی رشته کشتی را به خود اختصاص داده اند که ناشی از حضور دو شرکت بیمه متقابل، رونق حمل و نقل دریایی در آن مناطق و حمایت دولت از آنها در مقابله با تحریم بوده است؛ لذا بر خلاف سایر رشته های بیمه ای، مناطق آزاد در توسعه بیمه های دریایی (کشتی) بسیار موفق بوده و ضریب خسارت بسیار پایینی نیز در قیاس با سرزمین اصلی داشته است.

o ضعف‌ها و نواقص سازمانی: مانند رشد پایین شرکت ها نسبت به اهداف مورد انتظار و پتانسیل های موجود، ناتوانی در جذب سرمایه‌گذار خارجي، کمبود سرمایه انسانی متخصص بیمه ای و وجود دفاتر اصلی برخی از این شرکت‌ها در تهران عليرغم وجود دفاتر هماهنگی آن‌ها در مناطق آزاد که منطقا باید عکس اين باشد؛

o ضعف‌ها و نواقص مالی: مانند کم بودن سرمایه؛ ناتوانی در پذیرش و نگهداری ریسک های بزرگ

o ضعف‌ها و نواقص ناشی از ضعف قانون: مانند امکان تحمیل به واگذاری اتکایی به سهامداران عمده بیمه ای، عدم امکان ارایه خدمات بیمه اشخاص در مناطق ویژه اقتصادی، عدم کاربرد بیمه نامه های صادره شرکت های مناطق آزاد در سرزمین اصلی (مانند صدور بیمه نامه برای وسایل نقلیه و اشخاصی که بین مناطق آزاد و سرزمین اصلی تردد می کنند) و کوچک مقیاس بودن شرکت های بیمه مناطق آزاد که مورد اخیر باعث كاهش اعتماد بیمه‌گذاران خصوصا برای ریسک های بزرگ یا بیمه نامه های بلندمدت (زندگی) می‌شود.

مهمترين چالش‌های اين شركت‌ها عبارتند از: چالش‌هاي قانونی و به روز نبودن قوانین و مقررات حاکم بر آنها، چالش‌های رقابتی (محدودیت در جذب پرتفوی)، مشکلات مربوط به تعامل با بیمه مرکزی، ضعف نیروی انسانی، ضعف و ناتوانی خود این شرکت‌ها در مدیریت بهینه شرکت و حل مشکلات خود در فضای موجود و چالش های خاص مناطق آزاد.

- تجارب ساير كشورها:

بررسی تجارب کشورهایی مانند چین و امارات نشانگر آن است که در سایر کشورها نیز علت اصلی پیش‌بینی قواعد مجزا برای شرکت‌های بیمه فعال در مناطق آزاد، قواعد و مقررات محدودکننده جذب سرمایه خارجی در بخش بیمه در سرزمین اصلی بوده است؛ که اين محدوديت‌ها شامل محدودیت در تابعیت سهامداران و مدیران شرکت‌های بیمه، محدودیت از نظر شکل سرمایه‌گذاری و سوابق فعالیت شرکت‌ها یا صور حقوقی آنها بوده است. در كشور امارات، در کنار رفع این موانع، عوامل دیگری مانند کاهش حداقل سرمایه لازم برای تاسیس شرکت‌های بیمه، فعالیت تخصصی در حوزه‌های ویژه نظیر بیمه دریایی، حمل و نقل و ... به عنوان مشوق های جذب سرمایه‌های خارجی مد نظر قرار گرفته است. در چین نیز ضمن تاکید بر اهداف سرمایه گذاری خارجی، مناطق آزاد تجاری از بعد بیمه ای به عنوان یک نمونه کوچک برای اجرای آزمایشی قواعد و مقررات مالی و بیمه‌ای و سپس تعمیم آن به کل ساختار اقتصادی و نظام بیمه‌ای کشور به منظور رسيدن به اهداف از پیش تعیین شده ای نظیر نگرش تخصصی به رشته‌های بیمه‌ای مختلف، ایجاد زمینه رقابت میان شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه چیني در خارج از کشور مدنظر قرار گرفته است. با توجه به عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و حرکت جدید این کشور در تاسیس شرکت های بیمه در مناطق آزاد، این کشور مي‌تواند الگوی مناسبی هم از نظر شیوه مدیریت و نظارت بر شرکت های بیمه در مناطق آزاد و هم از نظر مذاکرات بیمه ای برای الحاق به سازمان تجارت جهانی، برای ایران باشد.

o اصلاح قوانین و مقررات: مانند افزایش تدریجی حداقل سرمایه لازم، الزام به تبدیل 100 درصد سود شرکت به اندوخته قانونی تا حصول به سرمایه تعیین شده، تمهید مشوق های موثر برای جذب سرمایه گذار و پرتفوی خارجی و گسترش فعالیت به مناطق ویژه اقتصادی در حوزه بیمه های اشخاص؛

o بهبود بهره‌وری: مانند بازبینی فرایندها و بسط و گسترش واحدهای تحقیق و توسعه، و رفع مشکلات و چالش‌های آنان و تشویق به تخصص گرایی و تمرکز هر کدام از شرکت ها بر رشته های خاص بیمه ای؛

o اصلاح نهاد نظارتی: مانند ایجاد واحد تخصصی بیمه دریایی (کلوب‌های دریایی جبران و غرامت) در بیمه مرکزی؛

o اصلاح نوع و نحوه فعالیت شرکت‌ها: مانند اعطای امتیازات و مشوق‌های جديد برای توانمندسازی شرکت های بیمه مناطق آزاد متناسب با اهداف صادرات گرایی آنها.