گروه سایبان - مرکز ملی مدیریت ریسک به زودی رسما آغاز به کار می کند اما این مرکز کجاست؟ چه کسانی عضو هیات موسس این مجموعه اند و این مرکز قرار است چه کند؟ دبیر هیأت مؤسس این مرکز به همه این سوالها پاسخ داده است.

محمود اسعد سامانی مشاور رئیس کل بیمه مرکزی به پرسش های رازپول در این خصوص پاسخ داده است.

رازپول- مرکز ملی مدیریت ریسک با چه هدفی تاسیس شده و قرار است چه اقدامی را انجام دهد؟

مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که صنعت بیمه به لحاظ نوع ماموریت به راه اندازی چنین سازوکاری نیازمند است.

صنعت بیمه با ریسک عجین  است و اساسا هدف از ایجاد مؤسسات بیمه تقلیل و انتقال ریسک است. این صنعت پارامترهایی را برای شناسایی، اندازه گیری و سنجش شدت و تواتر ریسک و برنامه ریزی برای پیشگیری و کنترل ریسک تعریف کرده است.

بنابراین نزدیک ترین سازمان به موضوع «مدیریت ریسک» بیمه ها هستند و نقش تاثیرگذاری را در این بخش دارند.

مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که مدیریت ریسک در دنیای امروز چارچوب مدیریتی جدیدی را به سازمان ها ارائه داده است.

در گذشته چارچوب های مدیریتی مانند مهندسی مجدد (Re-engineering) و مدیریت کیفیت جامع (TQM) از جمله راهکارهایی بود که دنبال می شد تا عملکرد سازمان ها در گستره وسیعی ارتقاء پیدا کند. موضوع مدیریت ریسک بنگاه یا سازمان، چارچوب مدیریتی جدیدی در حداقل 2 دهه اخیر است. جایگاه برجسته و غیرقابل انکار مدیریت ریسک در سازمان های امروزی بسیار قابل تامل است و دیده می شود که حتی تا سطح هیات مدیره سازمان ها، مقرره های قانونی مدیریت ریسک توسعه پیدا کرده است.

سازمان ها امروز نقش هدایت گری برای مدیریت ریسک متصور هستند. سازمان جهانی استاندارد سازی (ISO) تعریفی از مدیریت ریسک ارائه کرده است بر این مبنا که« مدیریت ریسک به مجموعه فعالیت های هماهنگ شده برای هدایت و کنترل یک سازمان با نگاه به  ریسک » تعريف مي شود.

در گذشته نه چندان دور،  نگاه سازمان ها به مدیریت ریسک در قالب مدیریت تهدید ها و انجام اقدامات  پیشگیرانه خلاصه می شد،، اما اکنون در نسخه هاي به روزتر سیستم مدیریت ریسک، باید نااطمینانی ها و ریسک فرآیندها در کليه سطوح شناسایی شود و این عملاً اقدامی آینده نگر و پیشگیرانه برای تمام اتفاق هایی است که ممکن است برای هر فرآیندی رخ بدهد . به عبارت ديگر سازمان ها خود را برای هدايت و کنترل از قبل مهيا مي کنند و اين مورد در کليه سطوح مديريتي و بدنه سازمان ها جريان دارد.

از سوي ديگر، کشوربه لحاظ موضوع بحران هاي طبيعي و بحران هايي که خطاي انساني در آن تاثيرگذار بوده است متحمل خسارت هايي شده است و کشور ما در گروه 10 کشور پر خطر است.

بسیاری از ممالک و سازمانهای بین المللی به اين نتيجه  رسيده اند که مديريت بحران را باید کنار گذاشت و امروزه باید تمرکز بر مديريت ریسک بحران که شامل کنترل هاي پيشگيرانه است را در دستور کار قرار دهند چراکه مديريت  بحران روشي پر هزینه و رویکردی قديمي به شمار مي رود.

صنعت بيمه کشور نیز به اين نتيجه رسيده است که با راه اندازي يک مرکز، شناخت و درک سازمان ها را نسبت به موضوع مهم مدیریت ريسک ارتقا دهد و نتيجتاً با جمع بندي همه اين عوامل اين مرکز در شرف تأسیس است. اين مرکز امروز داراي چشم انداز و ماموريت و راهبردهاي اجرايي است.

مرکز ملي مديريت ريسک بنا دارد که ساختارحاکميت ريسک را در کشور تقويت کند.

رازپول – ايده اين مرکز از کجا آمد؟

ايده اوليه و طرح پیشنهادی راه اندازي مرکزتوسط اینجانب به رئيس کل بيمه مرکزي ارائه شد و استدلال شد که مديريت ريسک نيازمند سازمان دهي يک مرکز جديدالتاسيس است. خوشبختانه رئيس کل بيمه مرکزي از اين طرح استقبال کردند  و با تشکیل و همراهي هيات موسس، مرکز ملی مدیریت ریسک در شرف تأسیس است.

راز پول- چه افرادي در هيات موسس اين مرکز حضور دارند؟

رياست هيات موسس بر عهده رئيس کل بيمه مرکزي و قائم مقام بيمه مرکزي نيز نائب رئيس هيات موسس هستند.

بنده دبير هيات موسس هستم و تعداد هشت نفر از افراد صاحب نظر دارای سوابق دانشگاهی و تجربیات علمی از بخش های مختلف اقتصادی از اعضاي هيات موسس هستند.

در کنار هيات موسس دو کارگروه حقوقي و تدوین برنامه کسب و کار تشکيل شده که تمرکزکارگروه حقوقي بر شکل حقوقی مرکز و تدوين اساسنامه بوده و کارگروه کسب و کار به موضوع ضرورت ها و محورهاي فعاليت مرکز تمرکز داشته است.

نتيجه کار کارگروه ها تهیه طرح توجيهي ضرورت راه اندازي مرکز ملي مديريت ريسک بود که سه ضلع ضرورتهاي راه اندازي و شکل حقوقي مرکز و موضوعات فعالیت آن را شامل می شود.

اينکه مرکز، نهادي خصوصي ، نهاد عمومي غيردولتي و ... باشد نیز مورد بررسي قرارگرفت.

رازپول - نتيجه اين بخش چه بود؟

به عقیده اعضای کارگروه ها، اين مرکز بالقوه اين استعداد را دارد که به عنوان سازمان دولتي و  زیر مجموعه رياست جمهوري تشکيل شود تا سازمان مديريت ريسک کشور ایجاد گردد. اعضاي کارگروه حقوقي نيز تشکيل چنين سازماني را مدنظر داشتند اما نهايتا نتيجه اين شد که سازمان زيرمجموعه بيمه مرکزي باشد.

تشکيل يک سازمان ذيل وزارت خانه اي مانند وزارت اقتصاد نيز داراي پروسه  اداري بسيار طولاني بود و راهکار جايگزين کارگروه حقوقي ارائه طرح توجيهي به سران سه قوه و بهره گيري از ظرفيت جلسات ايشان بود.

همه اين موارد به دقت مورد بررسي قرار گرفت و در هيات موسس بحث هاي مفصلي در اين خصوص شکل گرفت اما در نهايت به دليل ضرورتها و مسير طولاني قانون گذاري نتيجه اين شد که فعلا از ظرفيت سران سه قوه استفاده نشود چراکه موضوعات بسياري در دستورجلسات این نشست قراردارد.

بنابراین در هیات موسس تأکید شد تا با بازنگری در ساختار سازماني بيمه مرکزي مرکز ملی مدیریت ریسک ذیل نمودار تشکیلاتی بیمه مرکزی قرار گیرد. البته در یک پروسه زمانی، اين سازمان چشم انداز تبدیل به نهادي عمومي وغيردولتي را خواهد داشت.

رازپول- محور سوم طرح توجیهی چه بود؟

ضلع سوم بررسي ها به تمرکز بر موضوعات فعالیت اختصاص دارد و با مطالعات بسیار چشم انداز و استراتژی این نهاد استخراج شد و در نهایت به 7 راهبرد رسیدیم.

رازپول – چشم انداز اين مرکز چيست؟

مديريت ريسک سازماني را در مدل کسب و کار و فرهنگ سازمان ها يکپارچه کنيم. ایجاد زیست بومی که مدیریت ریسک در آن رشد کند از جمله دیدگاه ها در این زمینه است.

مدیریت ریسک عملکرد وضع موجود و ارتقا سطح مورد انتظار را بهینه خواهد کرد. بنابراین طیفی از موضوعات در این حیطه می گنجد.ماموریت این مرکز گردآوری اطلاعات ، افزایش درک و شناخت از ریسک، تقویت  حاکمیت ریسک، نهادسازی در حوزه های تخصصی از جمله این موارد است.

رازپول - راهبردهای مرکز ملی مدیریت ریسک چیست؟

اصلی ترین راهبرد این مرکز مباحث آموزشی است. البته این مرکز بنا ندارد که به موسسه ای آموزشی تبدیل شود . ضمن اینکه مدل کسب و کارآموزش این مرکز هنوز طراحی نشده است اما سرفصل های آن مشخص شده است.

ارائه مشاوره های تخصصی در حوزه مدیریت ریسک، بررسی صلاحیت حرفه ای مدیران مرتبط با موضوع ریسک از دیگر راهبردهاست. سازمان ها امروز طالب انتخاب مدیران ریسکی هستند که صلاحیت حرفه ای آنها به تائید یک سازمان معتبر برسد و مسلما افرادی که از کانال های این مرکز عبور کنند متناسب با این نیاز هستند.

به عبارت دیگر مرکز ملی مدیریت ریسک در نظر دارد که صلاحیت های حرفه ای مدیران ریسک درهمه سازمان‌ها را مورد ارزیابی قرارداده و صلاحیت آنها را تائید کنند.

تعیین سطح بلوغ سازمان ها در حوزه مدیریت ریسک و بررسی سازمان ها با چنین شاخصی از دیگر راهبردهاست.

به سازمان های موفق در این زمینه لوح داده خواهد شد و طی جشنواره ای معرفی می شوند تا زیست بوم مدیریت ریسک عمق بیشتری پیدا کند.

تعامل با موسسات علمی و تحقیقاتی و دانشگاه‌ها و ورود به مدیریت ریسک بحران و برگزاری همایش های مرتبط از جمله راهبردهای دیگر این مرکز است. تعاملات مشترک ملی و تقویت روش های مبتنی بر مشارکت عمومی – خصوصی در حوزه مدیریت ریسک بحران از دیگر موارد مطرح در این زمینه است.

رازپول – چه دوره زمانی را برای راه اندازی رسمی این مجموعه در نظر گرفته اید؟

معاونت منابع  و مدیریت بیمه مرکزی در حال طراحی نمودار سازمانی متناسب برای قرارگیری این مرکز در ساختار بیمه مرکزی هستند که البته طراحی این نمودار مستلزم اخذ مجوزهای مربوطه نیز می باشد و مراحل در دست اجرا است و به محض نهایی شدن مرکز رسما آغاز به کار می کند اما پیش بینی ها بر این است که تا قبل از روز بیمه این مرکز افتتاح شود.

رازپول- از عنوان «ملی»  برای مرکز مدیریت ریسک استفاده شده در حالی که راهبردهایی که عنوان شد بیشتر دارای زوایای مشورتی و آموزشی است و تعارضی بین نام مرکز، راهبردها و اعضای هیات موسس دیده می شود و حتی مدیران صنایع و هلدینگ های انرژی که به مقوله مدیریت ریسک بسیار نیازمندند در بین اعضا دیده نمی شود. با چنین ترکیبی چطور قرار است این زیست بوم را در سطح ملی اجرا کنید؟

در بین اعضای هیات موسس رئیس کل بیمه مرکزی و قائم مقام هم قراردارند.

رازپول- بله البته جایگاه ایشان قابل احترام و ویژه است اما افرادی که از صنعت بیمه در هیات موسس وجود دارند داخلی محسوب می شوند. دقیقا پرسش بنده این است که با چند استاد دانشگاه و اهالی صنعت بیمه می توان مدیریت ریسک را در کشور تعمیم داد؟ اگر این مهم با چنین ترکیبی امکان پذیر است چرا تا کنون صورت نپذیرفته و اساسا چه نیازی به تاسیس یک مرکز مستقل است در حالی که اساسا صنعت بیمه خود برای کنترل ریسک ها به وجود آمده است؟

ترکیب اعضای هیات موسس و کارگروه ها  ویژگی ملی بودن را نشان می دهد. این افراد دارای تخصص های مدیریت ریسک های  مالی،  دارای سوابق اجرایی مؤثر در حوزه های بانکی و بورسی و حتی از صنعت انرژی و اتاق بازرگانی نیز در میان اعضای هیأت مؤسس و کارگروه ها حضور دارند.  

استفاده از عنوان ملی به این دلیل است که این مرکز خدمات خود را برای همه سازمان ها ارائه می کند و محدود به صنعتی خاص نیست.

رازپول – خدماتی که قرار است این مرکز ارائه کند بیشتر جنبه مشورتی دارد؟ ابزار این مرکز برای پیاده سازی مدیریت ریسک در سطح کشور چیست؟ به عبارت دیگر چه تضمین و یا ضرورتی  وجود دارد که یک سازمان بزرگ برای استخدام یک مدیر ریسک با این مرکز وارد تعامل شود.

ضرورتی وجود ندارد.

رازپول- بنابراین این گزارش ها جنبه توصیه ای دارد . آیا با توصیه می توان مدیریت ریسک را در کشور اجرا کرد؟

بله جنبه توصیه ای دارد. مرکز ملی مدیریت ریسک رگولاتور نیست ومقرره ای وضع نمی کند تا بر آن نظارت داشته باشد. مرکز تنها گزارش های راهنما کننده تهیه می کند. این مرکز در حال تهیه راهنمای چارچوب حاکمیت ریسک برای صنعت خدمات مالی است. کارگروهی نیز در حال تهیه این گزارش است تا به صورت پیشنهاد به بیمه مرکزی، بانک مرکزی و سازمان بورس ارائه شود تا پس از بررسی به تائید شورای عالی بیمه برسد و تحت عنوان یک مقرره اجرایی شود.

این چارچوب در سایر صنایع مانند بانک و بورس نیز می تواند پس از تصویب شورایعالی مربوطه اجرایی شود.

در سند راهبرد ملی مدیریت بحران اسم مرکز ملی مدیریت ریسک برده شده  و پس از تائید این سند در شورای عالی مدیریت بحران کشور برای سازمان ها لازم اجرا است.

 سازمان ها در قالب آیین نامه های اجرایی قانون مدیریت بحران و سند راهبرد ملی مدیریت بحران  راهنمایی می شوند که از خدمات مرکز ملی مدیریت ریسک استفاده کنند.

رازپول – ریسک صرفا با توصیه و مشاوره و تصویب یک سند مدیریت نخواهد شد و قطعا این مرکز به ابزارهایی نیازمند است. احتمال دارد که بیمه مرکزی از این پس فروش بیمه نامه به مراکز بزرگ را تنها پس ازدریافت  اعتبارنامه های گذراندن دوره های مدیریت ریسک  از سوی سازمان ها در این مراکز مجاز اعلام کند؟

بله بیمه مرکزی می تواند چنین توصیه ای داشته باشد و این موضوع به نگاه شورای عالی بیمه به این مرکز بستگی دارد.